Η άγνωστη Αρχαία Ισθμία – Ένας τεράστιος πολιτιστικός θησαυρός (video)

Σε μικρή απόσταση από τη Διώρυγα της Κορίνθου, το μεγαλύτερο τεχνικό έργο στη χώρα μας τον 19ο αιώνα, συναντάμε έναν τόπο που έχει μία ένδοξη ιστορία, δεδομένου ότι εκεί ετελούντο οι δεύτεροι πιο σημαντικοί αθλητικοί αγώνες όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον αρχαίο κόσμο, τα Ίσθμια. Βρίσκεται σε επίκαιρη και κομβική θέση στο σημείο που ενώνεται η Πελοπόννησος με τη Στερεά Ελλάδα.

Οι πρώτες αρχαιολογικές έρευνες έγιναν από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθήνας το 1883. Σπουδαίες είναι οι ανακαλύψεις που έγιναν το 1952 από τον καθηγητή αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Σικάγου Oscar Broneer, υπό την αιγίδα της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών Αθήνας. Σημαντικές έρευνες έγιναν τα τελευταία χρόνια από την Elisabeth Gebhard καθηγήτρια  Πανεπιστημίου Σικάγου και Timothy Gregory καθηγητή Πανεπιστημίου Οχάιο.

Η ευρύτερη περιοχή της Ισθμίας πιθανολογείται ότι κατοικήθηκε από το 5000-6000 π.Χ. ενώ στην Ισθμία χώρα, στην περιοχή Κυρά Βρύσης, εκεί όπου σήμερα είναι ο αρχαιολογικός χώρος και το Μουσείο, σύμφωνα με ενδείξεις έχουμε ανθρώπινη δραστηριότητα από το 1.300 π.Χ. περίπου. Τον 12ο π.Χ. αι. ο χώρος άρχισε να κατοικείται συστηματικά, ενώ η περιοχή είναι συνδεδεμένη με τον θρύλο του Μελικέρτη – Παλαίμονα -γιό της Ινούς και του βασιλιά Αθάμαντα- που πνίγηκε στο Σαρωνικό Κόλπο και το σώμα του μετέφερε ένα δελφίνι  στην παραλία κοντά στο σημερινό Καλαμάκι.

Ο θείος του Σίσυφος βασιλιάς της Κορίνθου τον έθαψε με τιμές και καθιέρωσε προς τιμήν του αγώνες προδρόμους των Ισθμίων. Με την πληρέστερη μορφή τους χρονολογούνται από το 582π.Χ., ετελούντο κάθε δύο χρόνια και περιλάμβαναν και μουσικούς αγώνες στους οποίους είχε λάβει μέρος και ο αυτοκράτορας Νέρωνας το 67 μ.Χ. Στους νικητές δινόταν ως βραβείο αρχικά στεφάνι από πεύκο και αργότερα  από αγριοσέλινο. Οι αγώνες ήσαν υπό την εποπτεία της Κορίνθου έως την κατάληψη και καταστροφή της από Ρωμαϊκά στρατεύματα του Λεύκιου Μόμμιου το 146π.Χ., όποτε η διοργάνωση πέρασε στη Σικυώνα για τα χρόνια έως το 46 π.Χ. Οι αγώνες ετελούντο συνεχώς  έως τα τέλη του 3ου μ.Χ. αι.

Χώρος Συνεδρίων και Συναθροίσεων

Η Ισθμία, λόγω και της επίκαιρης γεωγραφικής της θέσης, αποτέλεσε τόπο συνεδρίων και συναθροίσεων. Τα σημαντικότερα γεγονότα που έγιναν εδώ είναι τα ακόλουθα:

• 481 και 480 π.Χ σύναξη ελληνικών πόλεων για την αντιμετώπιση των Περσών
• 337 π.Χ. ο Φίλλιπος Β’ ανακηρύσσεται αρχιστράτηγος των Ελλήνων.
• 336 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος ανακηρύσσεται αρχιστράτηγος όλων των Ελλήνων.
• 302 π.Χ. ο Δημήτριος Πολιορκητής αναγορεύεται ηγεμόνας της Ελλάδας.
• Το 196 π.Χ. ο Ρωμαίος ηγεμόνας Τίτος Κόϊντος Φλαμινίνος ανακηρύσσει κατά τη διάρκεια των Ισθμίων αγώνων  το αυτοδιοίκητο  και ελεύθερο των Κορινθίων, Φωκίων, Λοκρών, Ευβοέων , Μαγνησίων Θεσσαλών, Περαιβών, ενώ η Κορινθία γίνεται έδρα της Αχαϊκής Συμπολιτείας.

Πολυάριθμα είναι τα μνημεία:

Μέσα στον αρχαιολογικό χώρο αξίζει να παρατηρήσουμε:

Ναός Ποσειδώνα.

Ο πρώτος κτίστηκε μεταξύ 690-650 π.Χ. Μεγάλη πυρκαγιά τον κατέστρεψε περίπου το 450π.Χ.και αμέσως στη θέση του κτίστηκε μεγαλύτερος δωρικού τύπου. Μια δεύτερη πυρκαγιά το 390π.Χ., κατά τη διάρκεια του Κορινθιακού Πολέμου,  κατέστρεψε μεγάλο μέρος του για να ανοικοδομηθεί εκ νέου πάλι σε δωρικό ρυθμό. Μετά την εισβολή των Ρωμαίων υπέστη ζημιές το 148π.Χ. για να ανακατασκευασθεί και εξωραϊσθεί στα τέλη του 1ου μ.Χ. αι. Η λειτουργία του σταματά με την επιδρομή των Βησιγότθων του Αλάριχου τον 4ομ.Χ. αι.

Στάδιο. Κατασκευάζεται αρχικά γύρω στο 550π.Χ. Τον 3ο π.Χ. αι. κατασκευάζεται το νέο στάδιο όπου ετελούντο τα Ίσθμια. Έχει διασωθεί ένα σπουδαίο σύστημα άφεσης αθλητών η «ύσπληξ» που αποτελεί μοναδικό παράδειγμα τριγωνικού χώρου άφεσης στον ελλαδικό χώρο.

Ιερό του Παλαίμονα.

Τόπος λατρείας του μικρού Μελικέρτη- Παλαίμονα, ο οποίος θεωρείτο και προστάτης των ναυτικών. Προς τιμήν του τα ρωμαϊκά χρόνια, γίνονταν νυχτερινές ιερουργίες και θυσιάζονταν ταύροι. Η πρώτη φάση της κατασκευής του Παλαιμόνιου χρονολογείται την περίοδο του Νέρωνα (μέσα 1ου μ.Χ.αι), ενώ η πέμπτη και τελευταία επί Αντωνίνων το 161-169μ.Χ., συνδέεται δε με μια δίοδο που οδηγεί στον «πιθανό τάφο» του Παλαίμονα.

Θέατρο.

Βρίσκεται βορειοανατολικά του ναού Ποσειδώνα. Κτίστηκε περίπου το 400π.Χ. για να τελούνται σε αυτό τα μουσικά αγωνίσματα των Ισθμίων.

Ρωμαϊκά λουτρά.

Κατασκευάστηκαν μεταξύ 150-160 μ.Χ. πιθανόν από τον Ηρώδη Αττικό. Το μωσαϊκό τους είναι παρόμοιο με αυτά στην Όστια και Πομπηία. Στο κεντρικό τμήμα υπάρχουν δύο παραστάσεις που απεικονίζουν τον «θαλασσινό θίασο», πομπή θαλάσσιων όντων που σχετίζεται με τη λατρεία του Διονύσου. Παρατηρούμε ιδιαίτερα το χταπόδι με τα 7 πλοκάμια και τα καβούρια. Σε άλλο ασπρόμαυρο ψηφιδωτό απεικονίζεται Νηρηίδα που ιππεύει έναν Τρίτωνα και περιβάλλεται από διάφορα θαλάσσια όντα. Κάτω από το δάπεδο του Ρωμαϊκού λουτρού βρίσκονται αρχιτεκτονικά κατάλοιπα λουτρού κλασσικής περιόδου 4ου π.Χ. αι.

Σπήλαια. Πρόκειται για δυο σπηλαιώδεις χώρους οι οποίοι κατασκευάστηκαν περί τα τέλη του 5ου π.Χ. αι.ο ένας βορειοανατολικά του Ναού του Πεοσειδώνα και ο άλλος κοντά στο Θέατρο. Η χρήση τους εξυπηρετούσε τα λατρευτικά δείπνα που γίνονταν εδώ κατά την περίοδο των εορτασμών του Ιερού.

Δυτικό υδραγωγείο.

Βρίσκεται δυτικά του ναού του Ποσειδώνα. Σώζονται δεξαμενή – συλλεκτήρας και αγωγός νερού.

Κυκλικό φρέαρ. Κατασκευάστηκε περί τα τέλη του 6ου π.Χ. αι. για να ικανοποιεί τις ανάγκες σε νερό του Ναού του Ποσειδώνα.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο

Εντός του αρχαιολογικού χώρου λειτουργεί από το 1978 Μουσείο, όπου εκτίθενται τα ευρήματα από τις ανασκαφές στο Ιερό του Ποσειδώνα και στις Κεγχρεές αλλά και από τις ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή της Ισθμίας και γενικότερα της ανατολικής Κορινθίας.

Ανάμεσα στα εκθέματα του Μουσείου διακρίνονται τα ακόλουθα:

• Μαρμάρινο αρχαϊκό περιρραντήριο που χρονολογείται στα τέλη του 7ου π.Χ. αι.  και βρισκόταν τοποθετημένο στην είσοδο του πρώτου Ναού του Ποσειδώνα.
• Υαλοθετήματα Κεχρεών. Έφθασαν συσκευασμένα ανά δύο σε πλοίο προερχόμενο από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και βρέθηκαν βυθισμένα στο δάπεδο του Ναού της Ίσιδας στον νότιο μώλο του λιμανιού. Πρόκειται για έγχρωμα τμήματα γυαλιού που θυμίζουν τα σημερινά βιτρώ.Σ’ αυτά βλέπουμε πανοράματα λιμανιών, εξωτικά τοπία ζώα και φυτά, ολόσωμες μορφές φιλοσόφων όπως ο ‘Ομηρος και ο Πλάτωνας, πλοία και γεωμετρικές διακοσμητικές ζώνες
• Αυτοκρατορικό άγαλμα στο τύπο του Δία (μέσα 2ου π.Χ.αι.)
• Επινίκια στήλη με πορτραίτο του Κορίνθιου μουσικού Λεύκιου Κορνήλιου (150μ.Χ.)
• Zωόμορφα ειδώλια. Aξίζει να προσέξουμε το χρυσό ειδώλιο ταυρου, ανάθημα στο Ιερό (6ου π.Χ. αι.)
• Εμπορικούς αμφορείς από Ίσθμια, Ράχη, Κεχρεές.
• Λατρευτικά και οπλικά αναθήματα.
• Αντικείμενα από το μυκηναϊκό νεκροταφείο της Αλμυρής και το ρωμαϊκό νεκροταφείο της Ράχης Κουτσογκίλα Κεγχρεών

Στην παραλία της Κρυφής παρατηρούμε ερείπια τείχους μυκηναϊκής περιόδου (περί το 1200π.Χ.). Σε διάφορες τοποθεσίες της περιοχής υπάρχουν ορατά τμήματα του Εξαμιλίου (Ioυστινιάνειου) τείχους.

Κτίστηκε στις αρχές του 5ου μ.Χ. αι., επί αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β’ Ανακατασκευάστηκε κατά καιρούς από πολλούς αυτοκράτορες όπως τον Ιουστινιανό (527-565 μ.Χ.) τον Μανουήλ Β’ Παλαιολόγο (1415) και τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο (1443) .Το 1446 ο σουλτάνος Μουράτ Β το κατέστρεψε με κανόνια.

Σε απόσταση 15 χλμ βρίσκεται το λιμάνι των Κεγχρεών (κάτω), το ένα από τα δυο λιμάνια (το άλλο ήταν το Λέχαιο στον κορινθιακό κόλπο), που εξυπηρετούσαν την Κόρινθο.

Τα σωζόμενα ερείπια είναι της ρωμαϊκής περιόδου. Στο νότιο μόλο βρέθηκαν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του ναού της Ίσιδας, αποθηκών, ιχθυοδεξαμενών ενώ αργότερα κατασκευάστηκε στην θέση αυτή μια παλαιοχριστιανική βασιλική και ένα βαπτιστήριο. Σταθμό στην ιστορία του αρχαίου λιμανιού των Κεγχρεών αποτελεί η επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου το 51μ.Χ. Από αυτό το λιμάνι ο Παύλος απέπλευσε για την Έφεσο.