By 
Στην ιστορία των Ενόπλων Δυνάμεων, λίγες είναι οι περιπτώσεις όπου ένας αξιωματικός πήρε προσωπική απόφαση συνείδησης που τον έφερε σε σύγκρουση με τις εντολές που έλαβε. Μία από αυτές είναι η ιστορία του Μαρίνου Ριτσούδη, του Έλληνα υποπλοίαρχου που το 1999 αρνήθηκε να συμμετάσχει στον βομβαρδισμό της Σερβίας κατά τον πόλεμο του ΝΑΤΟ στο Κοσσυφοπέδιο.
Η Απόφαση που Συγκλόνισε
Την άνοιξη του 1999 και συγκεκριμένα τον Απρίλιο, η Ελλάδα υπό την πρωθυπουργία του Κώστα Σημίτη, ως μέλος του ΝΑΤΟ, συμμετείχε στις επιχειρήσεις που είχαν στόχο τη Σερβία, η οποία τότε αντιμετώπιζε σφοδρούς βομβαρδισμούς από τις δυνάμεις της Συμμαχίας.
Μόλις δυο μήνες πριν είχε προηγηθεί η Υπόθεση Οτσαλάν και- κυρίως- λίγα χρόνια είχαν περάσει από τότε που ο Κώστας Σημίτης είχε ευχαριστήσει από του βήματος της Βουλής τους Αμερικανούς (λέγε με ΝΑΤΟ) που έδωσαν «λύση» στην Κρίση των Ιμίων…
Ο Μαρίνος Ριτσούδης με καταγωγή από τα Φάρσαλα και γεννημένος το 1968 στον Πειραιά υπηρετώντας ως ανθυποπλοίαρχος στο Πολεμικό Ναυτικό στο αντιτορπιλικό «Θεμιστοκλής» (πρώην αμερικανικό αντιτορπιλικό Berkeley με αριθμό D221) το οποίο εστάλει στην Αδριατική Θάλασσα, για να ενταχθεί σε μοίρα πλοίων των κρατών του ΝΑΤΟ, που ετοιμάζονταν να συμμετάσχουν σε στρατιωτική επιχείρηση κατά της Γιουγκοσλαβίας.
Ο Μαρίνος Ριτσούδης βρέθηκε αντιμέτωπος με μία κρίσιμη ηθική επιλογή: να ακολουθήσει τις διαταγές ή να μείνει πιστός στις αξίες και τη συνείδησή του. Έτσι αρνήθηκε να ακολουθήσει το ελληνικό πολεμικό πλοίο επικαλούμενος λόγους αρχής. Σύμφωνα με τον ίδιο, δεν μπορούσε να επιτρέψει στον εαυτό του να γίνει μέρος μιας αδικίας που θα κόστιζε αθώες ζωές.: «ως Χριστιανός Ορθόδοξος δεν μπορώ να συμμετάσχω στην επίθεση κατά του αδελφικού λαού»!
Τη θέση-απόφαση του Ριτσούδη ακολούθησαν και άλλοι μάχιμοι (δέκα μέλη του πληρώματος του πλοίου, όπως λέγεται). Να σημειωθεί δε ότι ο (τότε) ναύτης Νικόλαος Γαρδίκης στην πρωινή αναφορά της 13ης Απριλίου του 1999 είχε αναφερθεί και δηλώσει: «Ευπειθώς αναφέρω, ότι αρνούμαι να συμμετέχω στο έγκλημα»!
Οι Συνέπειες της Άρνησής του
Η απόφασή του δεν πέρασε χωρίς συνέπειες. Ο Ριτσούδης παραπέμφθηκε το ίδιο απόγευμα στο Ναυτοδικείο Πειραιά, όπου του απαγγέλθηκαν κατηγορίες ανυπακοής σε διαταγή.
Η είδηση της παραπομπής του Ανθυποπλοίαρχου έγινε γνωστή και οι κινητοποιήσεις εκατοντάδων πολιτών ήταν άμεσες: πολλοί είχαν συγκεντρωθεί έξω από το Ναυτοδικείο και χειροκροτούσαν τον αξιωματικό του Πολεμικού Ναυτικού για την πράξη του.
Στην απολογία του και παρά τις δυσκολίες, παρέμεινε σταθερός στη θέση του,τονίζοντας πως: αρνείτο να συμμετάσχει σε μια πολεμική επιχείρηση εναντίον ενός λαού που δεν είχε ενοχλήσει την Ελλάδα, ενώ υπενθύμισε το ότι οι Σέρβοι ήταν ομόθρησκοι με τους Έλληνες.
Ο Ριτσούδης είχε δηλώσει ότι παραμένει στη διάθεση της υπηρεσίας του, τονίζοντας ότι «…αν η πατρίδα μου δεχτεί επίθεση θα την υπερασπιστώ με τη ζωή μου!».
Ο πρόεδρος του Ναυτοδικείου Γεώργιος Δουβλέκας αντέτεινε, ότι στο παρελθόν, Έλληνες είχαν πολεμήσει εναντίον ομοθρήσκων τους φέρνοντας ως παραδείγματα τις πολεμικές συγκρούσεις με τους Βουλγάρους, αλλά και τους Ρώσους στην Κριμαία.
Την 21η Απριλίου του 1999, ο Ριτσούδης κρίθηκε- παμψηφεί- ένοχος ανυπακοής σε διαταγή και καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης δύο ετών και έξι μηνών με τριετή αναστολή, ενώ αποτάχθηκε από το Πολεμικό Ναυτικό.
Ο Μαρίνος Ριτσούδης προσέφυγε στο Διοικητικό Εφετείο προσβάλλοντας την ποινή της απόταξης· η έφεση απορρίφθηκε, όπως απορρίφθηκε και η προσφυγή του στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Η πράξη του έγινε σύμβολο αντίστασης και ανεξάρτητης σκέψης απέναντι στις επιταγές της διεθνούς πολιτικής και της στρατιωτικής πειθαρχίας.
Ο Ριτσούδης, έλεγε χρόνια μετά, πως ουδείς στο πλοίο ήθελε να εκτελέσει τη διαταγή, αλλά ήταν ο μόνος από τους αξιωματικούς που αντέδρασε. Λόγους υγείας είχε επικαλεστεί ο ναύτης Χαράλαμπος Κουτσογιάννης, αλλά και ο Νικόλαος Γαρδίκης και δεν είχαν ακολουθήσει το πλοίο στην Αδριατική.
Ένα Πρότυπο Ηθικής Αντίστασης
Η ιστορία του Μαρίνου Ριτσούδη παραμένει ελάχιστα γνωστή στο ευρύ κοινό, παρότι αποτελεί μια από τις πιο ξεχωριστές στιγμές ατομικής αντίστασης στην ελληνική στρατιωτική ιστορία.
Σήμερα, η πράξη του αναγνωρίζεται ως μια γενναία απόφαση που ανέδειξε τη σημασία της ηθικής στάσης απέναντι στον πόλεμο, ενώ ακόμα και εκτός στρατιωτικής υπηρεσίας, ο Ριτσούδης παραμένει ένα σύμβολο ακεραιότητας και θάρρους όπως ο Νίκος Παππάς με το Αντιτορπιλικό “Βέλος” που στις 23 Μαΐου 1973 έκανε το αντιδικτατορικό Κίνημα του Ναυτικού.
Πράξη ηρωική για τους Σέρβους
Στη Σερβία το «όχι» του Ριτσούδη θεωρείται μέχρι σήμερα ηρωισμός και ο πρώην Ανθυποπλοίαρχος αποκαλείται από τους Σέρβους σύμβολο της «σερβοελληνικής αδελφότητας».
Από αριστερά εικονίζονται ο Γάλλος ανθρωπιστής Arnaud Guyon, ο Πατριάρχης Σερβίας Ειρηναίος και ο Μαρίνος Ριτσούδης
Το 2018 απονεμήθηκε στον Μαρίνο Ριτσούδη το παράσημο του Αγίου- Βασιλιά Κωνσταντίνου από τη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία και συγκεκριμένα από τα χέρια του Πατριάρχη της Σερβίας, αν και προηγουμένως, ο Ριτσούδης, είχε αρνηθεί να δεχτεί βραβεία και τιμές θεωρώντας την ενέργειά του «μη ηρωική».
Αξίζει να υποθεί πως σαν ελάχιστη αναγνώριση της πράξης του οι Σέρβοι πρότειναν στον Ριτσούδηνα να του χορηγήσουν σύνταξη όμως εκείνος αρνήθηκε λέγοντας χαρακτηριστικά πως τα χρήματα αυτά θα αξιοποιηθούν καλύτερα στη Σερβία.
Ένα γκράφιτι για των ήρωα των Σέρβων.
Στο Βελιγράδι, στη συνοικία Ντόρστολ, στην οδό Ντουνάβκα αριθμός 14, υπάρχει γκράφιτι με τη μορφή του Μαρίνου Ριτσούδη και τη ρήση του στα σέρβικα: «Ως Ορθόδοξος Χριστιανός, δεν μπορώ να συμμετάσχω σε επίθεση εναντίον του αδελφικού λαού!». Πολλοί, μεσήλικοι Σέρβοι σαν περνούν από εκεί κάνουν τον σταυρό τους, όπως όταν βλέπουν ένα εικόνισμα…
Πάνω από δύο δεκαετίες μετά, πολλοί αναγνωρίζουν ότι οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ στη Σερβία είχαν καταστροφικές συνέπειες και ότι η στάση του Ριτσούδη ήταν μια ηρωική επιλογή ενάντια στη λογική της πολεμικής μηχανής.
Η και όχι καθώς από η άλλη άποψη μέσα απο το Πολεμικό Ναυτικό λέει πως αν διαφωνείς παραιτείσαι και αποχωρείς καθώς σε καιρούς δημοκρατίας οφείλεις να υπακούσεις στις διαταγές των κρατικών Αρχών.
Οποιοσδήποτε μπορεί να προβάλλει επιχειρήματα που άπτονται των πεποιθήσεών του και να μην εκτελέσει διαταγή. Αλλοίμονο αν ο καθείς επικαλείτο προσωπικές αξίες και αρχές και εκτελούσε διαταγές κατά το δοκούν.
Τα πράγματα αλλάζουν σε καιρούς ολοκληρωτικών καθεστώτων. Δεν ορκίστηκες πίστη σε χούντες ή παρανοϊκούς τυράννους τότε πράττεις όπως σε κατευθύνει η συνείδησή σου ( στην περίπτωση του αείμνηστου ναυάρχου Νίκου Παππά και στο αντιτορπιλικό Βέλος, αναφέρεται).
Έτσι ο Ριτσούδης στην Ελλάδα είναι λησμονημένος και στιγματισμένος ενώ στη Σερβία είναι ένας ήρωας.
Comments