«Φάννυ και Αλέξανδρος»: Χριστούγεννα με τον Ίνγκμαρ Μπέργκμαν

του Γιώργου Ρούσσου

Ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν τόλμησε να κοιτάξει όσο κανείς κατάματα την ανθρώπινη ψυχή, αναδεικνύοντας το μεγαλείο αλλά και την πολυπλοκότητά της, συγκλονίζοντας διαχρονικά το κοινό, με ταινίες – ορόσημα στο Παγκόσμιο Σινεμά. Το έργο «Φάννυ και Αλέξανδρος» του 1982, αποτελεί την τελευταία κινηματογραφική δημιουργία του Σουηδού σκηνοθέτη.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, δύο αδέλφια στη Σουηδία ζουν στο περιβάλλον της οικογένειας Έκνταλ. Μετά τον θάνατο του πατέρα τους, η μητέρα τους θα ξαναπαντρευτεί έναν επίσκοπο, ο οποίος όμως θα κάνει την ζωή των παιδιών πολύ δύσκολη. Ένα μείγμα παιδικότητας, ενήλικου μυστικισμού και μια απλής αλλά λαμπρής αφήγησης. Εδώ υπάρχουν πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία.

Το μωσαϊκό του Μπέργκμαν για την οικογένεια είναι ένα από τα σημαντικότερα ευρωπαϊκά κινηματογραφικά έπη που καταγράφει όλες τις ευρωπαϊκές παθογένειες: από τον αυταρχικό πατέρα και το συντηρητισμό της αστικής τάξης, έως τον ρόλο της θρησκείας και τον ορισμό της λέξης ελευθερία.

Ο σπουδαίος δημιουργός Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, μεγαλουργεί ως ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής και σε τρομάζει με τις αλήθειες του υποσυνειδήτου που αναδίδει στην επιφάνεια, τόσο άμεσα και αληθινά. Από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα, ο Σουηδός σκηνοθέτης άλλαξε μέσα από τις ταινίες του, τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την Έβδομη Τέχνη.

«Υπάρχει πάντα μια διαρκής πάλη μέσα μου, ανάμεσα στην ανάγκη μου να καταστρέψω και στη θέλησή μου να ζήσω. Κι αυτό δημιουργεί μία εσωτερική ένταση που κυριαρχεί και στον τρόπο που δημιουργώ και στην υλική μου ύπαρξη. Κάθε πρωί ξυπνώ με μια καινούρια οργή, μια καινούρια καχυποψία, μια καινούρια λαχτάρα για τη ζωή.» – Ίνγκμαρ Μπέργκμαν

Στο «Φάννυ και Αλέξανδρος», το σκηνικό της ταινίας είναι μια σουηδική πόλη στις αρχές του 20ού αιώνα. Υπάρχει ένα θέατρο, το οποίο συγκεντρώνει τη γενική αναγνώριση, ένα πανεπιστήμιο με βαρυσήμαντη παράδοση και ένας επιβλητικός καθεδρικός ναός. Το δημοτικό θέατρο της πόλης αγοράστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα από έναν πλούσιο επιχειρηματία, τον Oscar Ekdahl. Η χήρα του, Helena Ekdahl, που έχει αναλάβει το ρόλο του αρχηγού της οικογένειας, έχει παραχωρήσει τη διεύθυνση του θεάτρου στο μεγαλύτερο γιο της και τη γυναίκα του.

Η ιστορία επικεντρώνεται στην οικογένεια των Ekdahl και στο θίασο των ηθοποιών. Όλα κυλούν ειδυλλιακά μέχρι που εμφανίζεται ο επίσκοπος Edvard Vergerus, ένας γεροδεμένος άντρας, με ευγενική φωνή, καλοραμμένα άμφια και μια τόσο αδιάλλακτη αυστηρότητα, η οποία θα συντριβεί μονάχα όταν το σώμα του καεί σαν λαμπάδα. Όσο παράδοξο και αν ακούγεται, υπαίτιος για το θάνατό του είναι ο δεκάχρονος Alexander. Η Fanny είναι η μικρότερη αδελφή του. Η ταινία «Φάννυ και Αλέξανδρος» εξιστορεί ένα έτος από τη ζωή της οικογένειας Ekdahl.

«Το έργο μου Φάννυ και Αλέξανδρος συμπυκνώνει ολόκληρη τη ζωή μου ως σκηνοθέτη.» – Ίνγκμαρ Μπέργκμαν

Η ταινία ήταν Υποψήφια για έξι Όσκαρ, κερδίζοντας τελικά τέσσερα, στις Κατηγορίες: Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, Φωτογραφίας, Σκηνικών και Ενδυματολογίας. Ήταν επίσης Υποψήφια για το Όσκαρ Καλύτερης Σκηνοθεσίας και Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου για τον Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.

Ίνγκμαρ Μπέργκμαν / Ingmar Bergman (14 Ιουλίου 1918 – 30 Ιουλίου 2007)

Ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους και πλέον διακεκριμένους καλλιτέχνες στον κόσμο. Αντιπροσωπεύει τον πιο διάσημο σκηνοθέτη του λεγόμενου “καλλιτεχνικού κινηματογράφου”. Κάθε ταινία του ήταν γεγονός αναμενόμενο απ’ όλον τον κόσμο και όλοι μεταχειρίζονταν τον χαρακτηρισμό αριστούργημα για κάθε νέα του ταινία. Παράλληλα, ήταν κι ένας απίστευτα παραγωγικός δημιουργός.

Το σύνολο του έργου του εμφανίζεται ως μια συνεχής ερώτηση, που συχνά δεν έχει απάντηση, σχετικά με την ανθρώπινη ύπαρξη, την παρουσία ή απουσία του Θεού. Η αγωνία της έλλειψης επικοινωνίας, η ασάφεια και η διπροσωπία της ανθρώπινης φύσης, η μοναξιά χωρίς πιθανότητες υπερβάσεως σε ένα κόσμο γεμάτο προσποίηση, η σιωπή και η ντροπή, είναι σταθερά στοιχεία, σχεδόν σε κάθε του ταινία.

Κληρονόμος της σκανδιναβικής κινηματογραφικής παράδοσης (Στίλλερ, Σγιόστρομ, Ντράγιερ) και βαθιά επηρεασμένος από την σκέψη του Κίρκεγκωρ, Μπερντιάεφ, τον υπαρξισμό και τις ψυχαναλυτικές θεωρίες (Φρόυντ, Γιούνγκ), ο Μπέργκμαν δίνει βάρος όχι τόσο στην κοινωνία ή στην ιστορία, όσο στο ίδιο το άτομο. Ίσως γι’ αυτό τα πιο χαρακτηριστικά έργα του είναι σκληρά, αλλά πάντα ρεαλιστικά. Ευγενή δοκίμια για το ρόλο της ανθρωπότητας σ’ έναν αλλοτριωμένο κόσμο.

πηγή: tvxs