Εβίτα Περόν: Μεσσίας της Αργεντινής ή συνένοχος ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος;

γράφει η Γεωργία Καρκάνη

Γυναίκες με φτωχικά ρούχα, μωρά πλανταγμένα στο κλάμα, βρόμικοι ντεσκαμισάδος στριμώχνονται στους βελούδινους διαδρόμους του Υπουργείου Εργασίας. Όταν εκείνη καταφθάνει το πλήθος την υποδέχεται σαν μεσσία και η Εβίτα κάνει τα πάντα για να μην το απογοητεύσει. Ανταποκρίνεται με θέρμη στις εκδηλώσεις αγάπης του, δεν διστάζει να φιλήσει λεπρούς και φυματικούς ενώ κατευθύνεται στο γραφείο όπου θα περάσει μία ακόμη ημέρα σκυμμένη πάνω από τα προβλήματα του κόσμου που έχει έρθει να ζητήσει τη βοήθειά της. Η εικόνα της λουσάτης καλλονής που αγκαλιάζει τον λαό της δίχως περιφρόνηση μοιάζει αλλόκοτη, ωστόσο αντανακλά πιστά ένα είδωλο γεμάτο αντιφάσεις, της γυναίκας που αγαπήθηκε και μισήθηκε από την Αργεντινή με πάθος.

Εβίτα Περόν: Μεσσίας της Αργεντινής ή συνένοχος ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος;

η Εύα Περόν σε ηλικία 7 ετών.

Η αρτίστα και ο συνταγματάρχης

Γεννήθηκε στις 7 Μαΐου του 1919 στο Λος Τόλδος, ένα χωριό των αργεντίνικων πάμπας, από μια γοητευτική Ινδιάνα, τη Χουάνα Ιμπαργκούρεν, και τον παράνομο εραστή της, τον γαιοκτήμονα Χουάν Ντουάρτε. Παρόλο που ο Ντουάρτε δεν αναγνώρισε ποτέ τα παιδιά τους, η Χουάνα τους έδωσε το όνομά του. Το 1935 η Εύα Μαρία Ντουάρτε, κατά κόσμον Εβίτα, πήγε στο Μπουένος Άιρες με το όνειρο να γίνει ηθοποιός – λέγεται ότι ακολούθησε τον διάσημο τριανταεπτάχρονο τραγουδιστή τανγκό Αγκουστίν Μαγκάλδι. Κανένας δεν γνωρίζει το πώς ακριβώς κατάφερε να επιβιώσει τα πρώτα χρόνια. Στη δεκαετία του ‘30 οι καλλιτέχνιδες στο Μπουένος Άιρες θεωρούνταν αμφιβόλου ηθικής. Κόρες φτωχών οικογενειών οι περισσότερες, αναγκάζονταν να βρουν “προστάτες” που τις εξασφάλιζαν οικονομικά. Πάντως η Εβίτα σύντομα εξασφάλισε μία θέση στις κοσμικές στήλες των περιοδικών, υποδυόμενη κυρίως ρόλους σε ραδιοφωνικές σαπουνόπερες.

Με τον Χουάν Ντομίνγκο Περόν συναντήθηκε για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1944 σε ένα φιλανθρωπικό γκαλά. Πέρασαν όλη τη νύχτα μαζί, μέσα σε μία εβδομάδα έκαναν την πρώτη τους δημόσια εμφάνιση και παντρεύτηκαν τον Οκτώβριο του 1945. Την εποχή της γνωριμίας τους ο Περόν ήταν ένας σαρανταοκτάχρονος χήρος, που κατείχε δύο θέσεις στη στρατιωτική κυβέρνηση, ως υπουργός Στρατιωτικών και Εργασίας. Σύμφωνα με τη βιογραφία των Νίκολας Φρέιζερ και Μαρίζα Ναβάρο “Evita: The real life of Eva Peron”, θεσπίζοντας μια σειρά από φιλολαϊκά μέτρα και ενθαρρύνοντας τη δημιουργία εργατικών σωματείων είχε καταφέρει να κερδίσει τη συμπάθεια των εργατών της Αργεντινής, οι οποίοι αργότερα θα γίνονταν γνωστοί ως ντεσκαμισάδος (“χωρίς πουκάμισο“). Παράλληλα όμως είχε προκαλέσει τη δυσαρέσκεια της Ολιγαρχίας, που είδε τα συμφέροντά της να διακυβεύονται, αλλά και μελών της ίδιας της κυβέρνησης, οι οποίοι ένιωσαν να απειλούνται από τη δύναμη που συγκέντρωνε στα χέρια του. Οι φόβοι τους επαληθεύτηκαν στις εκλογές της 24ης Φεβρουαρίου του 1946, όταν εξελέγη πρόεδρος με ποσοστό 52%.

Η πολιτικός Εβίτα

Οι μορφωμένοι και διακεκριμένοι άντρες που απάρτιζαν τον κύκλο του Περόν αποδοκίμασαν από την αρχή τη σχέση του με την αρτίστα, ακόμη και μετά το 1945, όταν εκείνη αποφάσισε να εγκαταλείψει την καλλιτεχνική καριέρα της. Όπως ήταν αναμενόμενο, λοιπόν, η τοποθέτηση της Εβίτα στο Υπουργείο Εργασίας μετά την εκλογή του Περόν πήρε διαστάσεις σκανδάλου. Είναι αλήθεια ότι η εικοσιεξάχρονη τότε “πρώτη κυρία” αρχικά αγνοούσε βασικά ζητήματα. Για παράδειγμα όταν πληροφορήθηκε ότι οι δημοτικοί πυροσβέστες επρόκειτο να κάνουν απεργία αναρωτήθηκε γιατί δεν οργανώνονται σε σωματείο και όλοι γέλασαν μαζί της – δεν ήξερε ότι ως μέλη της αστυνομίας δεν είχαν δικαίωμα να συνδικαλιστούν. Είναι επίσης αλήθεια ότι τα πρώτα χρόνια ήταν μια μέτρια ομιλήτρια, που χρησιμοποιούσε σύντομες, ασαφείς φράσεις και κατέφευγε σε ελιγμούς όταν έπρεπε να απαντήσει σε ερωτήσεις. Ωστόσο πίσω από αυτή την απόφαση του Περόν κρύβονταν πολιτικοί λόγοι. Ο συνταγματάρχης δεν θα μπορούσε να εμπιστευτεί σε κανέναν το Υπουργείο που τον είχε φέρει ουσιαστικά στην εξουσία πέρα από τη γυναίκα που είχε γίνει η “σκιά” του. Και αντιλαμβανόταν ότι η Εβίτα είχε ήδη κερδίσει μία θέση στο συλλογικό φαντασιακό του λαού της Αργεντινής.

Η Εβίτα κινήθηκε στην πολιτική γραμμή που είχε χαράξει ο σύζυγός της ενισχύοντας τα εργατικά συνδικάτα. Σύντομα επίσης εξελίχθηκε σε δεινή ρήτορα. Άρχιζε τις ομιλίες της με τη φράση “Αγαπημένοι μου ντεσκαμισάδος” και συνέχιζε κάνοντας ζωηρές χειρονομίες, συχνά αφήνοντας στην άκρη το κείμενο για να αυτοσχεδιάσει. Κάποιες φορές τάχθηκε ανοιχτά υπέρ της γυναικείας ψήφου και παρόλο που η δράση της σε αυτό το πεδίο υπήρξε περιορισμένη, η παραχώρηση του εκλογικού δικαιώματος στις γυναίκες το 1947 από το Κογκρέσο της Αργεντινής αποδόθηκε στην Εβίτα. Αν πάντως πρέπει να της αναγνωρίσουμε μια ουσιαστική συμβολή στον φεμινισμό, αυτή είναι η ίδρυση του Γυναικείου Περονικού Κόμματος το 1949, χάρη στο οποίο ένα πλήθος γυναικών μέχρι πρότινος αδιάφορων για τα δικαιώματά τους ασχολήθηκαν ενεργά με την πολιτική.

Αλλά η δράση στην οποία επιδόθηκε με μεγαλύτερο πάθος ήταν η κοινωνική προσφορά. Το 1948, αφού ανακοίνωσε ότι “είναι καιρός η φιλανθρωπία να αντικατασταθεί από την κοινωνική δικαιοσύνη“, αντικατέστησε την αναχρονιστική φιλανθρωπική οργάνωση Sociedad de Beneficencia με το Ίδρυμα Εύα Περόν, το οποίο ευαγγελιζόταν τη στήριξη των μη προνομιούχων. Σε μεγάλο βαθμό εκπλήρωσε τις υποσχέσεις του: μεταξύ άλλων, έχτισε χιλιάδες σχολεία σε φτωχές περιοχές και αναβάθμισε τον εξοπλισμό των δημόσιων νοσοκομείων. Πολλές φορές όμως, όπως γράφουν οι βιογράφοι Νίκολας Φρέιζερ και Μαρίζα Ναβάρο, το Ίδρυμα δεν δίστασε να καταφύγει σε αθέμιτα μέσα, εκβιάζοντας “δωρεές” από ιδιωτικές εταιρείες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα μιας φαρμακοβιομηχανίας που αρνήθηκε να το στηρίξει. Το Υπουργείο Υγείας, αφού τής διέκοψε την παροχή ρεύματος, προχώρησε στον έλεγχο της μονάδας κρίνοντάς τη φυσικά ακατάλληλη.