Η απίθανη μέρα που βρήκαμε βότσαλα στον Άρη: Ο Δρ. Sanjeev Gupta μιλά για το εφικτό μέλλον των ανθρώπων στο Διάστημα

Ο πλουσιότερος άνθρωπος στον πλανήτη θέλει να στείλει ανθρώπους στον Άρη το συντομότερο δυνατό. Είναι ο τέταρτος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος, ο αμέσως επόμενος μετά τη Γη και υπό τις κατάλληλες συνθήκες το ταξίδι μπορεί να κρατήσει μόλις επτά μήνες με την παρούσα τεχνολογία.

Ονειρεύεται μια αποικία εκεί, μια οριακά ειδυλλιακή διαστημική βάση με φόντο το κόκκινο τοπίο, που θα διακόπτεται μόνο από τα ασημένια, κάθετα Starships της εταιρείας του, καθώς έρχονται και φεύγουν με ασφάλεια και σιγουριά. Είναι μια εικόνα ιδανική, βγαλμένη από αμέτρητα βιβλία επιστημονικής φαντασίας σπουδαίων αλλά και λιγότερο ικανών συγγραφέων. Και ίσως είναι ουτοπική.

Άλλωστε ο Έλον Μασκ δεν είναι γεωλόγος ούτε πλανητικός επιστήμονας όπως ο Δρ. Sanjeev Gupta, του Imperial College που μιλά στη LiFO για το πιο πιθανό μέλλον της ανθρωπότητας. Υπάρχει μια θεωρία πως κάθε άνθρωπος απέχει μόλις «έξι χειραψίες» από οποιαδήποτε προσωπικότητα στη Γη. Εγώ χρειάστηκα μόλις έναν ενδιάμεσο σύνδεσμο, χάρη στην 44η COSPAR, τη Γενική Συνέλευση της Διεθνούς Επιτροπής Διαστημικής Έρευνας που διοργανώθηκε στην Αθήνα. Η κορωνίδα των παγκόσμιων συνεδρίων διαστημικής έρευνας και τεχνολογίας, συντονίστηκε από την Εθνική Επιτροπή Ερευνών του Διαστήματος της Ακαδημίας Αθηνών και το νεοσύστατο Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος. Επικεφαλής της επιστημονικής επιτροπής ήταν ο  Δρ. Σταμάτιος Κριμιζής και ο καθηγητής Ιωάννης Δαγκλής.

Το «όνειρο» της Space X για τον Άρη, φιλοτεχνημένο από κάποιον γραφίστα της επιχείρησης

«Η εξερεύνηση των πλανητών είναι τώρα θέμα της γεωλογίας και όχι της αστρονομίας», παρατηρεί ο Δρ.Gupta. Έχει ήδη εργαστεί σε δύο αποστολές rover της NASA στον Άρη, για το Curiosity και το Perseverance. Τώρα δουλεύει στην ευρωπαϊκή αποστολή EXOMARS MISSION που θα ξεκινούσε φέτος, αν ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν ανέτρεπε εντελώς το χρονοδιάγραμμα όπως και σε τόσα άλλα επιστημονικά πρότζεκτ.

«Είμαστε σε θέση να δείξουμε αυτό το θαυμαστό κόσμο του διαστήματος, που σε κάνει να σκέφτεσαι για τον εαυτό σου στον πλανήτη σου. Όταν κοιτάς μια φωτογραφία του Άρη, που μοιάζει με νεκρή έρημο, νομίζω πως μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε πόσο ιδιαίτερη είναι η Γη.»

— Είστε ο μόνος γεωλόγος στην ομάδα; 
«Όχι, όλες αυτές οι ομάδες αποτελούνται από 400-500 άτομα. Και αυτοί είναι μόνο οι επιστήμονες. Έχουμε επίσης εκατοντάδες τεχνικούς. Για αυτό είναι τόσο ακριβές αυτές οι διαστημικές αποστολές, χρειάζονται πολλοί άνθρωποι».

Τον ρωτώ αν βρίσκει ικανοποιητικό τον ρυθμό με τον οποίο εξερευνά το είδος μας το Διάστημα. Μήπως πάμε αργά για τα τεχνολογικά δεδομένα της εποχής; «Νομίζω έχουν γίνει πολλές αποστολές. Στις δεκαετίες του ’80 και ’90 ο ρυθμός ήταν πιο αργός. Τώρα γίνονται πολλές αποστολές, και δεν τις κάνουμε απλώς για τον ενθουσιαsμό που επιφυλάσσουν. Είναι επιστημονικές αποστολές, πρέπει να συλλέξουμε δεδομένα, να σχεδιάσουμε. Και χρηματοδοτούνται από τους φορολογούμενος πολίτες, απλούς ανθρώπους. Για αυτό νομίζω ότι είναι σημαντικό να ωφεληθούν από αυτό. Όχι όπως κάνει ο Έλον Μασκ που λέει «ας πάμε στον Άρη». Πρέπει να κερδίσει κάτι η ανθρωπότητα. Να βγάλουν τα λεφτά τους».

Ο γεωλόγος του Imperial College, Δρ. Sanjeev Gupta

— Τι έχει κερδίσει η ανθρωπότητα από τις προηγούμενες αποστολές στον Άρη;
«Μας εκπλήσσουν και υποδαυλίζουν την περιέργειά μας. Ζούμε τις απλές ζωές μας εδώ κάτω και αγχωνόμαστε για το πώς θα πληρώσουμε τους λογαριασμούς. Τέτοιες αποστολές τροφοδοτούν το δέος για κάτι που είναι πέρα από εμάς. Αυτή είναι η καθημερινή εργασία μου, περνάω στοιχεία σε υπολογιστές, κάποιες φορές είναι ελαφρώς στρεσογόνο και ξεχνώ ότι κοιτάζω φωτογραφίες από τον Άρη, πως δουλεύω με ένα ρομπότ στον Άρη. Πήγα σε ένα πάρτι το Σάββατο, και με ρωτούσαν τι δουλειά κάνω. Τους είπα «οδηγώ αυτοκίνητα στον Άρη» και έλεγαν όλοι «Ω Θεέ μου!»  Αισθάνομαι προνομιούχος που μπορώ και το κάνω αυτό.»

To 2021, μέσα στα lockdown της πανδημίας, χειριζόταν το διαστημικό όχημα Perseverance από το διαμέρισμά του στο νότιο Λονδίνο, πάνω από ένα κομμωτήριο.«Είμαστε σε θέση να δείξουμε αυτό τον θαυμαστό κόσμο του διαστήματος, που σε κάνει να σκέφτεσαι για τον εαυτό σου στον πλανήτη σου. Όταν κοιτάς μια φωτογραφία του Άρη, που μοιάζει με νεκρή έρημο… νομίζω μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε πόσο ιδιαίτερη είναι η Γη.»

— Σας κάλεσε η NASA; Πώς πιάνει κανείς δουλειά σε μια διαστημική υπηρεσία;
«Με έναν παράξενο τρόπο, έχει να κάνει με τα παιδιά μου. Όταν ήμουν νέος και δούλευα εντατικά, πήγαινα σε αποστολές σε διάφορα μέρη του πλανήτη. Για να ασχοληθεί κανείς με την γεωλογία πρέπει να ταξιδεύει σε άγρια, «ρομαντικά» μέρη όπως τα Ιμαλάια, και οι Άνδεις. Αλλά και στην Πελοπόννησο, στην Κόρινθο. Όταν ήρθαν τα παιδιά όμως, δεν μπορούσα πια να το κάνω αυτό. Ήμουν σε ένα συνέδριο και κάποιος δίπλα μου άνοιξε ένα πόστερ με φωτογραφίες από τον Άρη. Δεν ήξερα τίποτα για τον πλανήτη αυτόν. Μετά άρχισα να τον μελετώ και τελικά έκανα αίτηση για την αποστολή του Curiosity. Με δέχτηκαν. Αλλά η αλήθεια είναι πως όταν ξεκίνησα, το μόνο που γνώριζα για τoν Άρη ήταν πως ήταν κόκκινος.»

— Πόσες συνεντεύξεις περάσατε για να πάρετε τη δουλειά; 
«Καμία. Δεν έδωσα συνεντεύξεις. Δεν δουλεύω απευθείας για τη NASA αλλά μέσω του πανεπιστημίου Imperial όπου διδάσκω. Έστειλα μία πρόταση για να λάβω μέρος στην αποστολή και με δέχτηκαν. Λόγω της ειδικότητάς μου στους αρχαίους ποταμούς της γης και τα αρχαία δέλτα.

Για αυτόν τον λόγο βρέθηκα και στην Ελλάδα, στις νότιες ακτές του κορινθιακού κόλπου, στην Ακράτα. Εκεί βρίσκονται μερικά από τα καλύτερα παραδείγματα αρχαίων δέλτα ποταμών. Πέρασα μία εβδομάδα εκεί τον Απρίλιο. Οι γκρεμοί και τα βουνά είναι παραπλήσια με αυτά που παρατηρούμε στον Άρη. Ταξίδεψα ως την Ελλάδα για να χρησιμοποιήσω αυτές τις περιοχές ως παραδείγματα από τη Γη, για να ερμηνεύσουμε τις εικόνες από τον Άρη. Γιατί από τον κόκκινο πλανήτη έχουμε μόνο εικόνες, ενώ στη Γη μπορούμε να αγγίξουμε τα βράχια. Πιθανότατα θα επιστρέψω στη χώρα σας τον Σεπτέμβριο.»

Θα μπορούσαμε να εξορύξουμε νερό από τα ορυκτά του Άρη. Υπάρχει λίγο νερό στην ατμόσφαιρα (σ.σ σε αέρια μορφή). Υπάρχουν αμμόλοφοι, ίσως μπορούμε να εξορύξουμε νερό και από εκεί. Υπάρχουν πολλές δυνατότητες. Αλλά η ιδέα της αποικίας είναι γελοία.

— Άρα είστε σίγουροι πως υπήρχαν μεγάλα ποτάμια στον Άρη κατά το παρελθόν;
«Ναι. Υπήρχαν μεγάλοι ποταμοί. Δέλτα ποταμών και λίμνες.»

— Και κυλούσε σίγουρα νερό ή θα μπορούσε να τρέχει κάποιο άλλο υγρό στοιχείο στις κόκκινες όχθες;
«Ήταν νερό. Το ξέρουμε από τα ορυκτά στον Άρη ότι υπήρχε εκεί πολύ νερό. Από τη χημική τους σύσταση.»

— Και τι συνέβη; Γιατί εξαφανίστηκε το νερό από την επιφάνεια;
«Δεν ξέρουμε ακριβώς την απάντηση. Μία ιδέα είναι η εξής: ο Άρης είναι μικρότερος πλανήτης, σχεδόν το ένα τρίτο της Γης. Όταν ψύχθηκε ο πυρήνας του, έχασε το μαγνητικό του πεδίο και με ανύπαρκτο μαγνητικό πεδίο, ο ηλιακός άνεμος θα μπορούσε να «πάρει μαζί του», στο πέρασμά του, μέρος της ατμόσφαιρας του Άρη. Αυτή είναι η μία θεωρία. »

Καθώς τα περιγράφει σκέφτομαι τα σιωπηλά φαινόμενα που περνούν συχνά απαρατήρητα στη Γη. Τη διακριτική «εμμονή των πυξίδων» για τον μαγνητικό βορρά που οφείλεται σε τιτάνιες κρυφές ροές του καυτού πυρήνα. Το εσωτερικό της Γης, δεν έχει ακόμα παγώσει, μόνο ο φλοιός έχει ψυχθεί, σε αυτή τη λεπτή φλούδα στέκεται μόλις μερικές χιλιάδες χρόνια ο ανθρώπινος πολιτισμός – μία «στιγμή» στα 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια της Γης.

— Θα μπορούσαμε να μείνουμε μόνιμα σε έναν πλανήτη όπως ο Άρης; Έστω κάποιοι από εμάς;
«Νομίζω πως ναι. Θα χρειαζόταν έναν τιτάνιο προγραμματισμό. Τα μεγάλα προβλήματα είναι το νερό και το οξυγόνο. Δεν θα μπορούσαμε να τα πάρουμε μαζί μας οπότε θα έπρεπε να τα δημιουργήσουμε εκεί. Ένα από τα εργαλεία του Perseverance, το Moxie κάνει ακριβώς αυτό, δημιουργεί οξυγόνο από την ατμόσφαιρα του Άρη.  Το οξυγόνο αυτό θα μπορούν να το αναπνέουν οι αστροναύτες, αλλά θα χρησιμοποιηθεί και για καύσιμα στους πυραύλους. Θα μπορούσαμε να εξορύξουμε νερό από τα ορυκτά του Άρη. Υπάρχει λίγο νερό στην ατμόσφαιρα. Υπάρχουν αμμόλοφοι, ίσως μπορούμε να εξορύξουμε νερό και από εκεί. Πολλές δυνατότητες. Αλλά η ιδέα της αποικίας είναι γελοία.»

Το MOXIE – Mars Oxygen In-Situ Resource Utilization Experiment

— Εκτιμάτε δηλαδή ότι δεν θα μπορούσαμε να μείνουμε μόνιμα εκεί; 
«Όχι για τον επόμενο αιώνα σίγουρα. Ποιος ξέρει τι μπορεί να γίνει μετά από αυτό.»

— Κάνουμε πειράματα και για την εξόρυξη νερού στον Άρη; 
«Δεν το έχουμε δοκιμάσει ακόμα, αλλά υπάρχουν επιστήμονες που κάνουν πολλά πειράματα στη Γη. Τόσο για μελλοντικές αποστολές στη Σελήνη, αλλά και στον Άρη.»

— Μπορούμε να εξορύξουμε νερό στη Σελήνη; Θα ήταν πιο πιθανό να φτιάξουμε μια μικρή αποικία εκεί;
«Υπάρχει νερό στο φεγγάρι και άλλωστε στη Σελήνη μπορούμε να μεταφέρουμε τα πάντα εκεί από τη Γη. Είναι ένα ταξίδι μερικών ημερών ως το φεγγάρι ενώ για το ταξίδι στον Άρη θα χρειάζονταν επτά μήνες. Θα μπορούσαμε να κατοικήσουμε στη Σελήνη. Ήδη συνεργάζομαι με αρχιτέκτονες που σχεδιάζουν κτήρια για τη Σελήνη, πρόκειται για πολύ εξελιγμένα ενδιαιτήματα. Αυτό θα ήταν το πρώτο μας βήμα»

— Όμως το φεγγάρι δεν έχει καθόλου ατμόσφαιρα, άρα και καμία προστασία από μετεωρίτες. Η επιφάνεια του είναι γεμάτη κρατήρες. Αυτά τα κτήρια θα είναι υπόγεια;
Όχι, οι εγκαταστάσεις σχεδιάζονται για την επιφάνεια.

— Δεν θα είναι κάπως επικίνδυνο;
Δεν νομίζω. Υπάρχει πάντα μια μικρή πιθανότητα, αλλά είναι πολύ μικρή. Αλλά το πιο κρίσιμο είναι να είναι προστατευμένα από την ακτινοβολία. Για τους ανθρώπους ο μεγαλύτερος κίνδυνος στο Διάστημα είναι η ακτινοβολία. Ιατρικά ζητήματα. Η έλλειψη βαρύτητας.

— Τι πιστεύετε ότι έχουμε να κερδίσουμε από ένα τέτοιο εγχείρημα;
«Οι άνθρωποι θα ταξιδέψουμε στο φεγγάρι για εξορύξεις. Όπως και στους αστεροειδείς. Θα γίνει μια πύλη για πιο μακρινές εξερευνήσεις.»

— Θα είναι καλύτερη βάση για μελλοντικές αποστολές, από έναν διεθνή διαστημικό σταθμό; 
«Ναι, σωστά. Κάποιοι θεωρούν ότι θα πρέπει να ταξιδέψουμε στον Άρη για να σώσουμε την ανθρωπότητα επειδή η Γη μπορεί να καταστραφεί. Νομίζω ότι αυτή είναι μία λανθασμένη σκέψη, γιατί πιστεύω πως πρέπει να εστιάσουμε στη διάσωση του πλανήτη μας. Θα πρέπει να λύσουμε τα περιβαλλοντικά προβλήματα στη Γη, αντί να σκεφτόμαστε να ξεφύγουμε από αυτά πηγαίνοντας στον Άρη.»

— Μα και ο Άρης έχει ήδη άπειρα προβλήματα. Τεράστιες αμμοθύελλες. Δεν θα είναι εύκολο εγχείρημα. Είναι εντελώς αφιλόξενος πλανήτης…
«Ναι, θα ήταν δύσκολο.»

— Ποια είναι τα πιο σημαντικά πεδία διαστημικής έρευνας σήμερα; 
«Νομίζω πως το μεγαλύτερο ερώτημα είναι αν η ζωή αναπτύχθηκε και αλλού, πέρα από τη Γη. Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι η πιο κρίσιμη, όχι μόνο από επιστημονική σκοπιά αλλά και από φιλοσοφική. Είμαστε εντελώς μόνοι; Είναι ο πλανήτης μας, αυτός ο μικροσκοπικός πλανήτης που ζούμε πάνω του, το μόνο μέρος που αναπτύχθηκε ζωή; Θα με εξέπληττε. Αλλά σε κάνει να σκέφτεσαι για την ύπαρξή σου με μεγάλη περισυλλογή. Νομίζω ότι πρέπει να αναζητήσουμε τη ζωή σε πολλά, διαφορετικά μέρη. Στον Άρη ψάχνουμε για αρχαία ζωή, ίχνη ηλικίας δισεκατομμυρίων ετών. Αλλά μας ενδιαφέρουν και κάποια φεγγάρια των άλλων πλανητών. Νομίζω ότι το επόμενο «όριο» είναι η Ευρώπη, ο Τιτάνας – τα φεγγάρια του Δία και του Κρόνου είναι συναρπαστικά. Κόσμοι πάγου και ωκεανοί όπου θα μπορούσε να υπάρχει ζωή. Ειδικά ο Τιτάνας είναι εκπληκτικός, με τον κύκλο μεθανίου. Έχει λίμνες μεθανίου, αυτό για μένα είναι φανταστικό. Η Αφροδίτη είναι επίσης συναρπαστικός πλανήτης, και τρεις αποστολές θα ταξιδέψουν εκεί – θα φτάσουν στα μέσα της δεκαετίας του 2030.

Αυτή η έγχρωμη φωτογραφία έχει στην πραγματικότητα τραβηχτεί στο υπέρυθρο, και δείχνει τον ήλιο να λάμπει στις βόρειες πολικές θάλασσες του Τιτάνα (Φωτ. NASA/ Cassini)

Ο Τιτάνας με φόντο τον Κρόνο

Ο παγωμένος δορυφόρος του Δία, Ευρώπη. Κάτω από την σκληρή επιφάνειά του, ίσως κρύβονται ωκεανοί που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν ζωή (Φωτ.: NASA, Galileo)

Καλλιτεχνική αναπαράσταση της Ευρώπης, από τη NASA. Ο μικρός δορυφόρος μπροστά από τις τεράστιες καταιγίδες του Δία

— Βέβαια στην Αφροδίτη το κλίμα είναι εντελώς αφιλόξενο. Αν βρούμε κάτι εκεί θα είναι εντελώς εκτός της γήινης λογικής…
«Δεν ξέρουμε πώς θα μπορούσε να μοιάζει η ζωή εκεί. Δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα. Τα μοντέλα μας είναι πολύ περιορισμένα. Έχουμε πολλά να μάθουμε για να πάμε παραπέρα. Σκεφτείτε τα εκπληκτικά αποτελέσματα από τον Πλούτωνα, αυτόν τον γεωλογικά ενεργό πλανήτη. Α, δεν είναι πλανήτης πλέον!» διορθώνει τον εαυτό του. Από το 2006 τυπικά είναι «νάνος» πλανήτης.

Ο Πλούτωνας, τραβηγμένος από το διαστημικό σκάφος της NASA New Horizons, από ύψος 450,000 χιλιομέτρων. Mαζί με το δορυφόρο του, Χάροντα, που ανακαλύφθηκε το 1978. Μέχρι το 2005 ο Πλούτωνας θεωρούνταν ο πιο μακρινός πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος, μέχρι που ανακαλύφθηκε ένας άλλος πλανήτης νάνος πέρα από αυτόν που θεωρήθηκε ότι ήταν πιο μεγάλος από τον Πλούτωνα, η Έριδα

«Δεν γνωρίζουμε αρκετά για τον Ουρανό και τον Ποσειδώνα, οπότε νομίζω πως έχουμε ακόμα να μάθουμε πολλά για το ηλιακό μας σύστημα, και πέρα από αυτό, προφανώς. Τους εξωπλανήτες. Είναι άκρως ενδιαφέρον. Έχουμε τόσα πολλά να κάνουμε.»

— Σκέφτεται η NASA ή η ESA να στείλει διαστημικά σκάφη σε αυτούς τους τόσο μακρινούς προορισμούς; 
«Δεν νομίζω πώς ο Ποσειδώνας είναι στα πλάνα τους, προς το παρόν, αλλά σκέφτονται μία αποστολή στον Ουρανό.»

— Ποια είναι η πιο αξιομνημόνευτη, η πιο συγκινητική στιγμή σας από όλα αυτά τα χρόνια που έχετε αφιερώσει στη διαστημική εξερεύνηση;
Είναι δύο στιγμές. Με το Curiosity, το 2012, είχαμε μόλις λάβει κάποιες εικόνες από τον Άρη, στεκόμασταν όλοι όρθιοι γύρω από μια μεγάλη οθόνη ενός υπολογιστή και μπορούσαμε να διακρίνουμε ανάμεσα σε αυτούς τους βράχους όμορφα βότσαλα. Στρογγυλεμένα βότσαλα, στο μέγεθος της ανθρώπινης παλάμης. Και αυτή ήταν η πρώτη απόλυτη απόδειξη ήταν υπήρξαν ποτάμια στην επιφάνεια του Άρη.

Γιατί ένα βότσαλο στρογγυλεύει μόνο όταν μεταφέρεται από το νερό και χτυπιέται από εδώ κι από εκεί. Τα βότσαλα είναι πολύ μεγάλα για να μετακινηθούν από τον άνεμο. Βότσαλα με διάμετρο 2-3 εκατοστών. Θυμάμαι εκείνη την ημέρα… βότσαλα όπως αυτά σε μια παραλία ή σε έναν ποταμό. Ένας φίλος μου γεωλόγος μου έγραψε «δεν μπορώ να πιστέψω πώς ένα τόσο «βαρετό» εύρημα οδηγεί σε τόσο σημαντικά συμπεράσματα».

Οι ερευνητές ανέλυσαν το σχήμα των στρογγυλεμένων αρειανών βότσαλων για να υπολογίσουν πόσο μακριά πρέπει να ταξίδεψαν σε μια αρχαία κοίτη ποταμού στον Κόκκινο Πλανήτη. Η ανάλυση δείχνει ότι κινήθηκαν περίπου 50 χιλιόμετρα, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο Άρης είχε κάποτε ένα εκτεταμένο σύστημα ποταμών (Φωτ.: NASA)

Και άλλη μια στιγμή, με το Perseverance, τραβήξαμε αυτές τις πολύ μακρινές φωτογραφίες λόφων, και όταν κατεβάσαμε τις εικόνες μπορούσαμε να δούμε όλα τα χαρακτηριστικά των δέλτα των ποταμών, όπως στα ποτάμια από την Ελλάδα. Αν επισκεφθείτε την Ακράτα στο δέλτα του ποταμού, μπορείτε να δείτε αυτούς τους πανέμορφους γκρεμούς – υπάρχει ένα σύγχρονο και ένα αρχαίο δέλτα. Και η εικόνα του είναι ακριβώς ίδια με του δέλτα στον Άρη, στην τοποθεσία Kodiac. Είναι πανομοιότυπο. Προσωπικά, χρησιμοποιώ την Ελλάδα ως ένα φυσικό εργαστήριο για να εξηγήσω τα δέλτα αρχέγονων ποταμών στον Άρη. Είχα μελετήσει τα ποτάμια στην Κόρινθο πριν 15 χρόνια, για πρώτη φορά, και με ενθουσιάζει που τόσα χρόνια αργότερα, τα ίδια πράγματα τα εξερευνώ στον Άρη. Δεν το περίμενα ποτέ. Αν μου το έλεγαν τότε, θα τους θεωρούσα τρελούς.»

Ο σχηματισμός Kodiac, οπως τον φωτογράφισε το rover Perseverance

— Γιατί αλλάζουν ρου τα ποτάμια;
«Οι σεισμοί ευθύνονται για αυτό. Στον κόλπο της Κορίνθου καθώς υψώνονται σταδιακά γεωλογικές δομές, ωθούν τα αρχαία δέλτα προς τα «νεογέννητα» βουνά. Αν οδηγήσετε προς την Πάτρα μέσω της Εθνικής Οδού, όλοι αυτοί οι λόφοι που θα δείτε στα νότια είναι αρχαία δέλτα, υπερυψωμένα πια. Ο κόλπος της Κορίνθου ήταν παλιότερα λίμνη, ήταν κλειστός, και η στάθμη της Μεσογείου ήταν χαμηλότερη. Είναι ένα από τα μεγάλα φυσικά εργαστήρια για εμάς.»

— Και τι πιστεύετε τελικά; Υπήρξε κάποια προαιώνια θάλασσα στον Άρη, όπως στη Γη, ή μόνο ποτάια; 
«Αυτή είναι μία πολύ καλή ερώτηση. Υπάρχει μια θεωρία πως στη πρώιμη ιστορία του Άρη υπήρχε ένας μεγάλος Ωκεανός, και μικρότεροι ωκεανοί στο νότιο ημισφαίριο του πλανήτη. Προς το παρόν παραμένει υπόθεση. Έχω μελετήσει ένα δέλτα που το βλέπουμε να καταλήγει σε αυτή την περιοχή . Οι ωκεανοί…είναι το επόμενο μεγάλο ερώτημα, μετά από το ζήτημα της ζωής στον Άρη. Δεν γνωρίζουμε.

Το μεγάλο πρόβλημα με τον Άρη είναι ότι δε μπορούμε να τον σκεφτούμε θερμό και υγρό στην πρώιμη ιστορία του, επειδή ο Ήλιος ήταν λιγότερο λαμπερός εκείνη την περίοδο. Οι ερευνητές που σχεδιάζουν τα κλιματικά μοντέλα για τον Άρη, δυσκολεύονται «να δουν» ποτάμια και θάλασσες στην επιφάνειά του. Όμως τα γεωλογικά στοιχεία μας δίνουν αμέτρητες αποδείξεις για την ύπαρξη νερού. Δεν γνωρίζουμε για πόσα χρόναι «κυμάτιζαν» αυτοί οι υδάτινοι όγκοι στην επιφάνεια. Αυτό είναι το μεγάλο δίλημμα – οι ερευνητές αναζητούν τι αέριες μάζες στην ατμόσφαιρά θα μπορούσαν να κάνουν τον Άρη θερμό και υγρό εκείνη την περίοδο. Χρειάζονται αέρια του φαινομένου του θερμοκηπίου. Είναι μια τιτάνια έρευνα, γίνεται πολλή δουλειά.

— Αν είχατε την δυνατότητα, θα ταξιδεύατε στο διάστημα; Αν υπήρχε γρήγορος και ασφαλής τρόπος;
«Ίσως όχι στον Άρη, αλλά ναι, θα ήταν εκπληκτικό να δω… Μία παλιά μου συνάδελφος που αργότερα έγινε αστροναύτης και τώρα βρίσκεται στον διεθνή διαστημικό σταθμό, μια νέα γυναίκα, η Τζέσικα Γουάτκινς, τράβηξε μια φωτογραφία του φεγγαριού από τον ISS. Και ήταν απλώς συγκλονιστική. Το να είσαι σε θέση να δεις το φεγγάρι και να κοιτάξεις τη Γη από ψηλά, από το Διάστημα, πρέπει να είναι φοβερό. Θα λάτρευα μια παρόμοια εμπειρία, αλλά το να πάει κανείς στον Άρη…είναι πολύ μακριά.»

Η φωτογραφία της Τζέσικα Γουάτκινς από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό: «Όσο όμορφη κι αν είναι η Γη, δεν μπορώ να πάρω τα μάτια μου από το φεγγάρι», γράφει. «Κάθε δύση του στον ISS, μας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στην ανατολή της Γης από το έδαφος της Σελήνης, καθώς κάνουμε επιστημονική έρευνα και αναπτύσσουμε νέες τεχνολογίας που θα βοηθήσουν να στρώσουμε τον δρόμο για τη σεληνιακή επιφάνεια»