γράφει η Αργυρώ Μποζώνη

Το 1868, η Ελίζαμπεθ Χομπς Κέκλι δημοσίευσε τα απομνημονεύματά της με τίτλο«Behind the Scenes: Or Thirty Years a Slave, and Four Years in the White House», που κατέγραφαν τα τριάντα χρόνια που ήταν στη σκλαβιά και τα τέσσερα χρόνια που είχε περάσει στον Λευκό Οίκο.

Αυτή η αποκαλυπτική αφήγηση αντανακλούσε τη συναρπαστική ιστορία της, περιγράφοντας λεπτομερώς τις εμπειρίες της από τη σκλαβιά μέχρι την επιτυχημένη καριέρα της ως μοδίστρας της Πρώτης Κυρίας, Μέρι Τοντ Λίνκολν.

Την εποχή της έκδοσής του, το βιβλίο ήταν αμφιλεγόμενο. Κατέστρεψε τη στενή σχέση της με την κυρία Λίνκολν και κατέστρεψε τη φήμη και των δύο γυναικών. Παρόλο που το αμερικανικό κοινό δεν ήταν προετοιμασμένο να διαβάσει την ιστορία μιας ελεύθερης μαύρης γυναίκας που είχε τον έλεγχο της αφήγησης της ζωής της την εποχή της έκδοσης, τα απομνημονεύματά της χρησιμοποιήθηκαν από πολλούς ιστορικούς για την καλύτερη κατανόηση της εποχής Λίνκολν στο Λευκό Οίκο και της ιστορίας μιας από τις πιο παρεξηγημένες Πρώτες Κυρίες των ΗΠΑ. Η ιστορία της είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του Λευκού Οίκου και της κατανόησης των εμπειριών των υπόδουλων και ελεύθερων μαύρων γυναικών.

Η Ελίζαμπεθ Κέκλι γεννήθηκε το 1818 στην κομητεία Ντινγουίντι της Βιρτζίνια. Οι συνθήκες γύρω από τη γέννησή της ήταν πολύπλοκες. Η μητέρα της ήταν σκλάβα και ο βιολογικός πατέρας της ήταν ο ιδιοκτήτης της φυτείας στην οποία δούλευε, ο συνταγματάρχης Άρμιστεντ Μπέργουελ. Κανείς δεν ξέρει αν η Ελίζαμπεθ ήταν αποτέλεσμα ενός βιασμού. Ο σύζυγος της μητέρας της, ο Τζορτζ Χομπς, ήταν και αυτός σκλάβος σε κοντινή φυτεία. Αν και η Ελίζαμπεθ δεν ήταν βιολογικό παιδί του, ήταν αφοσιωμένος στην οικογένειά του.

Η μητέρα της της έδωσε το επώνυμο της οικογένειας του Τζορτζ, ένα άμεσο σημάδι αυτονομίας και αντίστασης. Η Ελίζαμπεθ δεν έμαθε την αλήθεια για την καταγωγή της παρά μόνο αργότερα.

Μεγάλωσε μαζί με άλλα παιδιά σκλάβους και δούλευε ως οικιακή βοηθός. Τα παιδιά της οικογένειας του βιολογικού της πατέρα της επέτρεπαν να γράφει και να διαβάζει. Η μητέρα της έραβε ρούχα για την οικογένεια, μια δεξιότητα που δίδαξε στην κόρη της.

Σύμφωνα με την Ελίζαμπεθ, το πρώτο της καθήκον ως σκλαβωμένο πεντάχρονο παιδί ήταν να φροντίζει την κόρη των Μπέργουελ.

Γράφει για την εμπειρία αυτή: «Η γριά κυρία μου με ενθάρρυνε να κουνάω την κούνια, λέγοντάς μου ότι αν πρόσεχα καλά το μωρό, κρατούσα τις μύγες μακριά από το πρόσωπό του και δεν το άφηνα να κλαίει, θα γινόμουν η μικρή υπηρέτριά του. Αυτή ήταν μια χρυσή υπόσχεση, και άρχισα να κουνάω την κούνια με μεγάλη επιμέλεια, όταν το μωρό έπεσε στο πάτωμα. Αμέσως φώναξα: “Ω! Το μωρό είναι στο πάτωμα!” Η κυρία διέταξε να με βγάλουν έξω και να με μαστιγώσουν για την απροσεξία μου. Η αυστηρότητα του μαστιγώματος με έκανε να θυμάμαι τόσο καλά το περιστατικό. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που τιμωρήθηκα με αυτόν τον σκληρό τρόπο, αλλά όχι η τελευταία».

Καθώς η Ελίζαμπεθ μεγάλωνε, συνειδητοποιούσε όλο και περισσότερο τις σκληρές πρακτικές της δουλείας. Εκτός από τις μαστιγώσεις για κακή συμπεριφορά, ο αφέντης τους ανάγκασε τον Τζορτζ να εγκαταλείψει την οικογένειά του μέσα σε δυο ώρες γιατί τον είχε πουλήσει σε άλλον αφέντη στη Δύση. Η Ελίζαμπεθ δεν είδε ποτέ ξανά τον πατέρα της.

Όπως γράφει, πολύ λίγες οικογένειες σκλάβων επέζησαν άθικτες και οι οικογενειακοί χωρισμοί λόγω πώλησης συνέβαιναν συχνά. Οι σκλαβωμένοι γονείς ζούσαν με τον μόνιμο φόβο ότι είτε οι ίδιοι είτε τα παιδιά τους μπορούσαν να πουληθούν ανά πάσα στιγμή. Όταν μάλιστα χώριζαν, δύσκολα επικοινωνούσαν ξανά γιατί δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση.

Όταν η Ελίζαμπεθ ήταν δεκατεσσάρων ετών, την έστειλαν στη Βόρεια Καρολίνα για να εργαστεί για τον γιο του Μπέργουελ, Ρόμπερτ, και τη νέα του σύζυγο. Ο Ρόμπερτ ήταν πρεσβυτεριανός ιερέας και έβγαζε πολύ λίγα χρήματα, πράγμα που σήμαινε ότι η Ελίζαμπεθ ήταν αρχικά η μόνη σκλάβα τους. Τη μαστίγωναν συχνά και πολλές φορές αναίτια, ενώ βιαζόταν επανειλημμένα επί τέσσερα χρόνια από έναν ντόπιο ιδιοκτήτη καταστήματος, από τον οποίο απέκτησε και το μοναδικό της παιδί. «Το φτωχό μου αγόρι υπέφερε από ταπεινωτικά βάσανα λόγω της γέννησής του» γράφει.

Το 1842 επέστρεψε στη Βιρτζίνια και η οδυνηρή αυτή περίοδος πήρε τέλος. Ακολούθησε ως ιδιοκτησία την οικογένεια μέσα στην οποία γεννήθηκε, αλλά αρνήθηκε να επιτρέψει να εργαστεί η ηλικιωμένη πλέον μητέρα της σαν σκλάβα.

Προσφέρθηκε να χρησιμοποιήσει τις ικανότητές της στη μοδιστρική προκειμένου να βγάλει χρήματα η οικογένεια. Σύντομα η Ελίζαμπεθ έπαιρνε παραγγελίες για φορέματα από τις καλύτερες κυρίες του Σεντ Λούις.

Ελάχιστες οικογένειες σκλάβων επέζησαν άθικτες και οι οικογενειακοί χωρισμοί λόγω πώλησης συνέβαιναν συχνά

Με το πλεονέκτημα των διασυνδέσεων των Γκάρλαντ (της οικογένειας στην οποία ανήκε πλέον) με τη λευκή κοινωνία και την ικανότητά της να προωθεί με επιτυχία την επιχείρησή της και να δικτυώνεται, σύντομα έγινε μια εξαιρετικά επιτυχημένη επιχειρηματίας. Εργάστηκε στο Σεντ Λούις για δώδεκα χρόνια. Εκεί τράβηξε για πρώτη φορά την προσοχή μιας λευκής γυναίκας από τις μεσοδυτικές πολιτείες, της Μέρι Λίνκολν.

Το 1850, ένας ελεύθερος μαύρος άνδρας ονόματι Τζέιμς Κέκλι, τον οποίο η Ελίζαμπεθ είχε γνωρίσει στη Βιρτζίνια, της ζήτησε το χέρι της. Στην αρχή αρνήθηκε την πρόταση, επειδή δεν ήθελε να παντρευτεί ως σκλάβα, γνωρίζοντας ότι τυχόν μελλοντικά παιδιά της θα ήταν σκλάβοι. Αποφάσισε να αγοράσει την ελευθερία της, και ο αφέντης της ζήτησε 1.200 δολάρια για την ίδια και τον Τζορτζ, τον γιο της, ποσό ασύλληπτο. Με τη βοήθεια μιας πελάτισσάς της, της κυρίας Le Bourgois, συγκέντρωσε τα χρήματα για την ελευθερία της και στις 13 Νοεμβρίου 1855, οι αφέντες της υπέγραψαν το χαρτί της χειραφέτησής της, όπως ονομαζόταν.

Αφού απέκτησε την ελευθερία της, η Ελίζαμπεθ αποφάσισε να χωρίσει από τον σύζυγό της. Συνέχισε να εργάζεται στο Σεντ Λούις ως μοδίστρα για αρκετά χρόνια, συγκεντρώνοντας χρήματα για να αποπληρώσει τα δάνεια που χρησιμοποιήθηκαν για την αγορά της ελευθερίας της.

Ζευγάρι παντόφλες με αστέρια και ρίγες που αποδίδονται στην Elizabeth Keckley.

Αφού πλήρωσε τα χρέη της, η Ελίζαμπεθ έφυγε από το Σεντ Λούις την άνοιξη του 1860 και μετακόμισε στην Ουάσινγκτον, όπου οι νόμοι της Περιφέρειας την δυσκόλεψαν να εγκατασταθεί. Της ζητήθηκε να λάβει άδεια εργασίας και έπρεπε επίσης να βρει έναν λευκό να εγγυηθεί ότι ήταν πράγματι ελεύθερη γυναίκα. Έχοντας περιορισμένο κύκλο στην Ουάσινγκτον, η Ελίζαμπεθ απευθύνθηκε σε έναν πελάτη της, ο οποίος άρχισε να τη συνδέει με πολλούς επιφανείς Νότιους, συμπεριλαμβανομένης της Βαρίνα Ντέιβις, συζύγου του γερουσιαστή του Μισισιπή και μελλοντικού προέδρου της Συνομοσπονδίας Τζέφερσον Ντέιβις.

Καθώς η Βαρίνα Ντέιβις αναχωρούσε για τον Νότο, ο εκλεγμένος Πρόεδρος Αβραάμ Λίνκολν έφτασε στην Ουάσινγκτον. Τις εβδομάδες που προηγήθηκαν της ορκωμοσίας του, η Ελίζαμπεθ προσεγγίστηκε από μία από τις πελάτισσές της που ήθελε να της φτιάξει ένα φόρεμα για την επόμενη Κυριακή που θα συναντούσε τους Λίνκολν στο ξενοδοχείο Willard. Η πελάτισσά της έμεινε πολύ ικανοποιημένη και τη σύστησε στην κυρία Λίνκολν.

Η κυρία Λίνκολν έδωσε εντολή στην Ελίζαμπεθ να πάει στον Λευκό Οίκο την επομένη της ορκωμοσίας στις 8:00 π.μ. Όταν έφτασε, βρήκε εκεί τρεις άλλες μοδίστρες. Μία-μία οι άλλες απολύθηκαν και τελικά η κυρία Λίνκολν υποδέχτηκε την Ελίζαμπεθ. Οι γυναίκες συζήτησαν για την απασχόληση της Ελίζαμπεθ και στη συνέχεια πήρε τα μέτρα της κυρίας Λίνκολν για ένα νέο φόρεμα.

Η Μέρι Λίνκολν, 1860–1865. Φωτο: Brady-Handy Collection, Library of Congress.

Η Ελίζαμπεθ επέστρεψε στον Λευκό Οίκο πριν από την εκδήλωση για την οποία η κυρία Λίνκολν ήθελε το φόρεμα. Όταν έφτασε, η κυρία Λίνκολν εξοργίστηκε, ισχυριζόμενη ότι η Ελίζαμπεθ είχε αργήσει και ότι δεν μπορούσε να κατέβει στην εκδήλωση επειδή δεν είχε τίποτα να φορέσει. Μετά από κάποια λογική συζήτηση, η κυρία Λίνκολν συμφώνησε να φορέσει το φόρεμα. Ο Πρόεδρος Λίνκολν μπήκε στο δωμάτιο με τους γιους τους και δήλωσε: «Είσαι γοητευτική με αυτό το φόρεμα. Η κυρία Κέκλεϊ είχε μεγάλη επιτυχία».

Ικανοποιημένη με τη δουλειά της, η κυρία Λίνκολν συνέχισε να απασχολεί την Ελίζαμπεθ. Κατά τη διάρκεια εκείνης της άνοιξης, η Ελίζαμπεθ έραψε δεκαπέντε ή δεκαέξι φορέματα για την Πρώτη Κυρία.

Ως μοδίστρα της κας Λίνκολν, η Ελίζαμπεθ είχε μια μοναδική εικόνα του Λευκού Οίκου καθώς προχωρούσε ο Εμφύλιος Πόλεμος. Συνεργαζόταν στενά με τους Λίνκολν, αποκαλύπτοντας στα απομνημονεύματά της λεπτομέρειες από τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του πολέμου. Όταν ο Γουίλι Λίνκολν απεβίωσε στις 20 Φεβρουαρίου 1862, η Κέκλι ήταν παρούσα. Γράφει:

«Βοήθησα να τον πλύνουν και να τον ντύσουν και στη συνέχεια τον έβαλα στο κρεβάτι, όταν μπήκε ο κ. Λίνκολν. Δεν έχω ξαναδεί άνθρωπο τόσο σκυφτό από τη θλίψη. Ήρθε στο κρεβάτι, σήκωσε το κάλυμμα από το πρόσωπο του παιδιού του, το κοίταξε επί μακρόν και σοβαρά, μουρμουρίζοντας: “Φτωχό μου παιδί, ήταν πολύ καλό για αυτή τη γη. Ο Θεός τον κάλεσε στο σπίτι του. Ξέρω ότι είναι πολύ καλύτερα στον ουρανό, αλλά τον αγαπήσαμε τόσο πολύ. Είναι σκληρό, σκληρό να τον αφήνουμε να πεθάνει!”».

Η Mary Jane Hale Welles, σύζυγος του υπουργού Ναυτικού Gideon Welles με φόρεμα που φτιάχτηκε για την κηδεία του γιου της από την Elizabeth Keckley.

Ο θάνατος του Γουίλι ένωσε τις δύο γυναίκες, καθώς και οι δύο θρηνούσαν την απώλεια των γιων τους. Ο γιος της Ελίζαμπεθ, ο Τζορτζ, είχε ενταχθεί στις δυνάμεις της Ένωσης και σκοτώθηκε σε μια αιματηρή συμπλοκή στο Wilson’s Creek στο Μιζούρι έξι μήνες νωρίτερα. Ήταν η πρώτη του μάχη.

Μετά τον θάνατο του Γουίλι, η κυρία Λίνκολν κατέρρευσε, θρηνώντας την απώλεια του γιου της. Η αδελφή της έμεινε μαζί της για ένα διάστημα, αλλά αφού έφυγε, η κ. Λίνκολν ήθελε μια συντροφιά και κάλεσε την Ελίζαμπεθ να την ακολουθήσει σε ένα εκτεταμένο ταξίδι στη Νέα Υόρκη και τη Βοστώνη. Η κ. Λίνκολν έγραψε στον σύζυγό της για το ταξίδι: «Μία ή δύο ημέρες μετά, είχα μία από τις σοβαρές κρίσεις μου, και αν δεν ήταν η Λίζι Κέκλι, δεν ξέρω τι θα είχα κάνει».

Η Κέκλι έγραψε για τη θλίψη της κυρίας Λίνκολν στα απομνημονεύματά της, πιστεύοντας ότι η θλίψη άλλαξε την κυρία Λίνκολν. Αυτές οι περιγραφές διαμόρφωσαν αργότερα τις ιστορικές αναλύσεις για τη Μέρι Λίνκολν και την αντίδρασή της στον τραγικό θάνατο του γιου της. Σε ένα αξιομνημόνευτο απόσπασμα, η Κέκλι θυμάται μια στιγμή όπου ο Πρόεδρος Λίνκολν οδήγησε τη σύζυγό του στο παράθυρο και έδειξε προς ένα άσυλο λέγοντας: «Μητέρα, βλέπεις εκείνο το μεγάλο λευκό κτίριο στον λόφο εκεί πέρα; Προσπάθησε να ελέγξεις τη θλίψη σου, αλλιώς θα σε τρελάνει και ίσως χρειαστεί να σε στείλουμε εκεί».

Matthew Brady, η βορινή πλευρά του Λευκού Οίκου, δεκαετία 1860.

Η Ελίζαμπεθ βρήκε χρόνο να βοηθήσει στην ίδρυση μιας οργάνωσης αρωγής με την ονομασία Contraband Relief Association για την ενίσχυση των στρατοπέδων προσφύγων το καλοκαίρι του 1862. Οι καταυλισμοί φιλοξενούσαν σκλαβωμένους πρόσφυγες που κατέκλυζαν την πρωτεύουσα. Το νομικό τους καθεστώς ήταν ασαφές. Αν και θεωρούνταν «λαθρομετανάστες πολέμου», δεν είχε καθοριστεί αν ήταν σκλάβοι, ελεύθεροι ή κάτι άλλο.

Η Κέκλι παρέμεινε έντονος παρατηρητής της ζωής του Λευκού Οίκου μέχρι τον βίαιο θάνατο του Προέδρου Λίνκολν στις 15 Απριλίου 1865, λιγότερο από μία εβδομάδα μετά την παράδοση των δυνάμεων της Συνομοσπονδίας στο Appomattox Court House. Το πρωί της 15ης Απριλίου, ένας αγγελιοφόρος έφτασε στην πόρτα της Κέκλι και την πήγε με άμαξα αμέσως στον Λευκό Οίκο για να παρηγορήσει την κυρία Λίνκολν. Αργότερα η Ελίζαμπεθ έμαθε ότι όταν η Πρώτη Κυρία ρωτήθηκε ποιον θα ήθελε να έχει στο πλευρό της στη θλίψη της, εκείνη απάντησε: «Ναι, στείλτε για την Ελίζαμπεθ Κέκλι. Θέλω το συντομότερο δυνατό να έρθει εδώ». Η κυρία Λίνκολν παρέμεινε στον Λευκό Οίκο για αρκετές εβδομάδες. Έπεισε την Κέκλι να τη συνοδεύσει στο Σικάγο για μικρό χρονικό διάστημα, προτού η Ελίζαμπεθ επιστρέψει στην Ουάσινγκτον με τις «καλύτερες ευχές της κυρίας Λίνκολν για την επιτυχία μου στις επιχειρήσεις».

Η βελούδινη κάπα που φορούσε η κυρία Λίνκολν στο θέατρο Φορντ όταν δολοφονήθηκε ο Αβραάμ Λίνκολν, 1865.

Φόρεμα της Μέρι Λίνκολν φτιαγμένο από την Ελίζαμπεθ Χομπς Κέκλι. Φωτο: Chicago History Museum

Το 1866, η Μέρι Λίνκολν, πνιγμένη στα χρέη, απευθύνθηκε στην Ελίζαμπεθ Κέκλι, ζητώντας της να συναντηθούν στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο «για να βοηθήσει στην εκποίηση ενός μέρους της γκαρνταρόμπας μου». Στη Νέα Υόρκη, η Ελίζαμπεθ προσπάθησε να βρει αγοραστές για την γκαρνταρόμπα της κυρίας Λίνκολν, αλλά το ταξίδι ήταν καταστροφικό. Τελικά, η κ. Λίνκολν έδωσε την άδεια σε έναν άνδρα ονόματι Γουίλιαμ Μπρέιντι να οργανώσει μια δημόσια έκθεση για να πουλήσει την γκαρνταρόμπα της, μια απόφαση που συζητήθηκε πολύ και χλευάστηκε από τα μέσα ενημέρωσης. Μετά το ταξίδι, η κυρία Λίνκολν αλληλογραφούσε συχνά με την Ελίζαμπεθ, η οποία έκανε ό,τι μπορούσε για να υποστηρίξει και να υπερασπιστεί δημόσια την πρώην Πρώτη Κυρία. Έγραφε επιστολές σε επιφανείς φίλους της μαύρης κοινότητας, ζητώντας τους να κάνουν προσφορές για την κυρία Λίνκολν στις εκκλησίες.

Ωστόσο, η Ελίζαμπεθ έλαβε επίσης αποφάσεις σχετικά με τα υπάρχοντα της Μέρι Λίνκολν που επιβάρυναν τη σχέση τους. Δώρισε λείψανα του Λίνκολν εν αγνοία της χήρας του και έδωσε την άδεια να εκτεθούν τα ρούχα του σε μια περιοδεύουσα έκθεση. Η σχέση τους είχε φθαρεί και παρέπαιε. Η Ελίζαμπεθ δεν μπορούσε να αντεπεξέλθει στις επιστολές και τις απαιτήσεις της κυρίας Λίνκολν και άρχισε να απομακρύνεται από τη σχέση τους.

Το 1868 δημοσίευσε το βιβλίο της «Behind the Scenes: Οr Thirty Years a Slave, and Four Years in the White House», στο οποίο περιγράφει λεπτομερώς την ιστορία της ζωής της, αλλά περιλαμβάνει και λεπτομέρειες για το καταστροφικό έπος της πώλησης της γκαρνταρόμπας. Η Κέκλι πίστευε ότι γράφοντας αυτή την ιστορία θα εξιλεωνόταν τόσο ο δικός της χαρακτήρας όσο και της κυρίας Λίνκολν.

Την εποχή της έκδοσής του, το βιβλίο της Ελίζαμπεθ Χομπς Κέκλι ήταν αμφιλεγόμενο. Είχε όμως τον έλεγχο της αφήγησης της ζωής της.

Δυστυχώς, το βιβλίο δεν έτυχε καλής υποδοχής για διάφορους λόγους. Γράφοντας την ιστορία της υποδούλωσής της, τις προσωπικές συζητήσεις της με τις εκλεκτές κυρίες της Ουάσινγκτον και για τη σχέση της με τη Μέρι Λίνκολν, παραβίασε τους κοινωνικούς κανόνες της ιδιωτικής ζωής, της φυλής, της τάξης και του φύλου. Παρόλο που άλλοι πρώην σκλάβοι, όπως ο Φρέντερικ Ντάγκλας, έγραψαν απομνημονεύματα που έτυχαν γενικά καλής υποδοχής κατά την ίδια περίοδο, εκείνο της Κέκλι ήταν το πιο διχαστικό. Η επιλογή της να δημοσιεύσει την αλληλογραφία της με τη Μέρι Λίνκολν θεωρήθηκε παραβίαση της ιδιωτικής ζωής της πρώην Πρώτης Κυρίας.

Η Κέκλι προσπάθησε να αντιμετωπίσει αυτή την κριτική στον πρόλογο των απομνημονευμάτων της:

«Για να υπερασπιστώ τον εαυτό μου πρέπει να υπερασπιστώ την κυρία που υπηρέτησα. Ο κόσμος έκρινε την κυρία Λίνκολν από τα γεγονότα που είναι στην επιφάνεια, και μέσω αυτής έκρινε εν μέρει εμένα, και ο μόνος τρόπος για να τους πείσω ότι δεν υπήρχε πρόθεση να κάνω λάθος είναι να εξηγήσω τα κίνητρα που μας κινητοποίησαν» γράφει.

Τα μέσα ενημέρωσης άρχισαν να της επιτίθενται, με ορισμένες ομάδες να υποστηρίζουν ότι το βιβλίο ήταν ένα παράδειγμα του γιατί οι μαύρες γυναίκες δεν πρέπει να μορφώνονται. Η θέση της στην κοινωνία ως ελεύθερης μαύρης γυναίκας η οποία έγραφε απομνημονεύματα που αποκάλυπταν προσωπικές πληροφορίες για τη λευκή ελίτ της Ουάσιγκτον ήταν απλώς απαράδεκτη εκείνη την εποχή. Η Κέκλι αντεπιτέθηκε υποστηρίζοντας ότι τίποτα από όσα έγραψε για την κυρία Λίνκολν δεν συγκρινόταν με τη συνεχή κακοποίηση που υπέστη από τις εφημερίδες στον απόηχο του σκανδάλου της γκαρνταρόμπας. Παρόλο που το βιβλίο προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση κατά την έκδοσή του, σύντομα πέρασε στο περιθώριο. Δεν πούλησε πολλά αντίτυπα και η Ελίζαμπεθ πίστευε ότι ο γιος της Μέρι Λίνκολν, ο Ρόμπερτ, ίσως κατάφερε να αποσιωπήσει την έκδοσή του.

Η Μέρι Λίνκολν ποζάρει στον φακό του Matthew Brady, 1861.

Η Μέρι Λίνκολν διάβασε τα απομνημονεύματα λίγες εβδομάδες μετά την κυκλοφορία τους. Ένιωσε προδομένη από τις προσωπικές λεπτομέρειες και τις συζητήσεις που περιγράφονταν και αρνήθηκε να αναφέρει ξανά το όνομα της Κέκλι. Η Ελίζαμπεθ Κέκλι συνέχισε να ράβει μετά τη δημοσίευση του βιβλίου, αλλά κάποιοι από τους πελάτες της εξαφανίστηκαν. Αργότερα άρχισε να εκπαιδεύει μαύρες μοδίστρες και να μεταδίδει τις γνώσεις της. Το 1892 δέχτηκε μια θέση ως επικεφαλής του Τμήματος Ραπτικής και Οικιακών Τεχνών του Πανεπιστημίου Wilberforce και μετακόμισε στο Οχάιο. Πέθανε το 1907 σε ηλικία ογδόντα εννέα ετών, αφού έζησε μια εξαιρετική και αξιοσημείωτη ζωή.

πηγή: Lifo