Κινηματογραφικές ανάσες ελευθερίας

της Εύης Παπαδοπούλου

Η ταινία μικρού μήκους «Άσφαλτος παντού (Θες εργάτη;)» προήλθε από τη συνεργασία δύο Δημοτικών Σχολείων του Νομού Κορινθίας. ● Οι μικροί μαθητές ασκούν τη δική τους κριτική στις παθογένειες του εκπαιδευτικού συστήματος που προβλέπει γι’ αυτούς ένα ασπρόμαυρο μέλλον.

Τα παιδιά ασφυκτιούν και τελικά επαναστατούν. Στα στενά όρια μιας τσιμεντούπολης που καταπλακώνει και το σχολείο, οι μαθητές αναζητούν μικρές ανάσες ελευθερίας. Και έτσι, δρουν κόντρα στις νόρμες και στα θέλω των γονιών και των καθηγητών τους. Μακριά από την μιζέρια ενός εκπαιδευτικού συστήματος που τους απαξιώνει στρέφονται προς τη φύση με τον πιο απλό και αθώο τρόπο που μπορεί να αντιδράσει ένα παιδί: με ένα σκασιαρχείο για μία μέρα.

Στην εξοχή τα παιδιά κοιτούν από μακριά τις εγκαταστάσεις των διυλιστηρίων της Motor Oil, λίγα χιλιόμετρα μακριά από την Κόρινθο. «Τι είναι αυτό;» ρωτά μια μαθήτρια για να έρθει η λακωνική απάντηση από τον συμμαθητή της: «Είναι το μέλλον». Μέσα σε 24 λεπτά, η μαθητική ταινία μικρού μήκους «Ασφαλτος παντού (Θες εργάτη;)», καταδεικνύει όλα τα κακώς κείμενα του εκπαιδευτικού συστήματος.

Η έλλειψη τεχνολογικού εξοπλισμού και η απουσία σταθερού διδακτικού προσωπικού, η υποχρηματοδότηση, ο ρατσισμός και η αυτοματοποιημένη γνώση με μόνο σκοπό να βγουν οι μαθητές αργότερα στην πολυπόθητη αγορά εργασίας, είναι κάποια από τα βαρίδια που κρατάνε τα παιδιά μακριά από την ουσιαστική εκπαιδευτική διαδικασία.

Στην ταινία, που είναι αποτέλεσμα συνεργασίας δυο σχολείων, του Δημοτικού Σχολείου Σολομού Κορινθίας και του 1ου Δημοτικού Σχολείου Ζευγολατιού, οι μαθητές με κοινά βιώματα συνεργάστηκαν για να ασκήσουν τη δική τους κριτική σε ζητήματα που τους αφορούν.

Αψηφώντας γονείς και εκπαιδευτικούς οι μικροί πρωταγωνιστές της ταινίας αποφασίζουν να φύγουν, να ζήσουν για λίγο την φύση, μακριά από την μιζέρια ενός εκπαιδευτικού συστήματος που δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους. Mέσα από τις αρχετυπικές φιγούρες των δασκάλων που περνάνε μπροστά από τη κάμερα διαφαίνονται όλες οι ανοιχτές πληγές του δημόσιου σχολείου:

Ο δάσκαλος που παπαγαλίζει βαρετά και μονότονα την παραβολή του Καλού Σαμαρείτη, η «δασκάλα-κλοτσοσκούφι», μια αγαπητή αναπληρώτρια που παίρνει μετάθεση και πρέπει να εγκαταλείψει το σχολείο, αφήνοντας απογοητευμένους τους μαθητές της, και ο καθηγητής Κεραμίδης (έμμεση κριτική στην υπουργό Παιδείας) που με πομπώδες ύφος αραδιάζει σε κάθε ευκαιρία τη σημασία των πτυχίων, των επιμορφώσεων και των μετεκπαιδεύσεων στους μαθητές.

Σε μια από τις πιο δυνατές σκηνές της ταινίας πρωταγωνιστεί και ο εμφανώς ρατσιστής δάσκαλος που γλαφυρά απεικονίζεται να διαβάζει τη λίστα με τα ονόματα των μαθητών. Στη λίστα βρίσκονται ονόματα ελληνόπουλων όπως «Ανωτερόπουλος», «Βαρώνου» και «Ευπατρίδη» – που διαχωρίζονται από άλλα παιδιά τα οποία εμφανώς ο δάσκαλος θεωρεί υποδεέστερα και δίπλα από τα ονόματά τους αναγράφεται πως είναι «Αλβανοί» ή «Τσιγγάνοι».

Θα μπορούσε να αποτελεί μια σκηνή από δυστοπικό μυθιστόρημα, μία μεταφορά για τον θεσμικό ρατσισμό, όμως ο Σταύρος Παναγιώτου, αναπληρωτής καθηγητής Αγγλικών στα δύο σχολεία και ο συντονιστής πίσω από την ταινία, λέει στην «Εφ.Συν.» πως οι λίστες αυτές δεν είναι αποκύημα της φαντασίας των παιδιών, αλλά πραγματικές λίστες που υπάρχουν στο σχολείο.

«Είναι πάνω στον τοίχο της κάθε τάξης. Εγώ ως εκπαιδευτικός πάγωσα όταν τις είδα. Αποφάσισα να εντάξω αυτό το στοιχείο στην ταινία, όχι καταγγελτικά αλλά ουσιαστικά: να δούμε πώς το βιώνουν οι μαθητές που φυσικά γνωρίζουν ότι δάσκαλοι τούς κατατάσσουν σε κατηγορίες και φυσικά αναγνωρίζουν τον ρατσισμό πίσω από αυτές. Εχουν γνώση ότι είναι ποταπό και μαρμαρώνουν όταν τα ρωτάς γι’ αυτό».

Στην ταινία απουσιάζει το χρώμα, αφού τα ίδια τα παιδιά νιώθουν πως ζουν σε έναν κόσμο που είναι μόνο άσπρο και μαύρο. «Τα παιδιά αυτά προέρχονται κυρίως από εργατικές οικογένειες και καταλαβαίνουν ότι οι δυνατότητες που έχουν στην επαρχία είναι λίγες και το σχολείο δεν λειτουργεί ως διέξοδος.

Κατανοούν πως η εκπαίδευση στην επαρχία είναι προβληματική: από τις κτηριακές υποδομές μέχρι την υποχρηματοδότηση. Δεν έχουν πολλές επιλογές και ευκαιρίες ούτε τις αφετηρίες για το μέλλον και τη ζωή τους που έχουν άλλα παιδιά», εξηγεί o συντονιστής.

Γι’ αυτό και ο ευρηματικός τίτλος με τη μορφή ερώτησης «(Θες εργάτη;)», ο οποίος όπως μας λέει ο κ. Παναγιώτου προέκυψε στην πορεία των γυρισμάτων: «Συναντήσαμε έναν τοίχο όπου αναγράφεται «Θέλετε εργάτη;». Αυτό άρεσε στα παιδιά και αυθόρμητα ξεκίνησαν να βγάζουν φωτογραφίες, σκηνή που εντάξαμε στη ταινία. Θεωρήσαμε ότι έχει ενδιαφέρον συμβολισμό και συνδέεται με το βαθύτερο νόημα της ταινίας».

Είναι η δεύτερη ταινία μικρού μήκους που συντονίζει ο κ. Παναγιώτου και όπως η πρώτη, το DYSTOPIA_CORINTH 2097 ( «Τα παιδιά “είδαν” στη δυστοπία το παρόν», 18.6.2021, «Εφ.Συν.») που απέσπασε το πρώτο βραβείο του Μαθητικού Διαγωνισμού Ταινιών Μικρού Μήκους «Cinema… διάβασες;» είναι και αυτή αποτέλεσμα εθελοντισμού και αλληλεγγύης. Οι 17 μαθητές Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού από τα δύο σχολεία ξεδίπλωσαν το υποκριτικό τους ταλέντο διατηρώντας παράλληλα τα χαρακτηριστικά τους, εισάγοντάς τα μέσα στους ρόλους που υποδύθηκαν.

«Σε αυτές τις ηλικίες όσο και αν γίνονται πρόβες είναι πολύ δυσκολότερο να προετοιμαστούν τα παιδιά. Το πιο απαιτητικό ήταν να γίνουν μία ομάδα. Στην αρχή φαινόταν ακατόρθωτο γιατί έρχονταν από δύο διαφορετικά σχολεία και δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους.

Κάναμε ασκήσεις εμπιστοσύνης και συνεργασίας όπως να πέφτει ο ένας στην αγκαλιά του άλλου, διάφορες τεχνικές για να σπάσει ο πάγος. Η ταινία έχει λίγους διαλόγους και πολλά ελεύθερα πλάνα. Είναι περισσότερο μια καταγραφή γεγονότων από εκείνους που τα βιώνουν, παρά μυθοπλασία. Πήγαμε με το ρεύμα των παιδιών», καταλήγει ο κ. Παναγιώτου.