Γιατί δεν πρέπει να επιβραβεύουμε διαρκώς τα παιδιά;

Ξέρουμε ότι η τιμωρία δεν είναι το κατάλληλο εργαλείο για να κάνουμε τα παιδιά μας να μας ακούσουν ή να υιοθετήσουν μια καλή συνήθεια. Ωστόσο, φαίνεται πως ούτε η διαρκής επιβράβευση αποτελεί λύση. Ίσως το έχετε ήδη διαπιστώσει. Την πρώτη φορά το παιδί πείστηκε να φάει λίγο μπρόκολο με αντάλλαγμα ένα αυτοκόλλητο, πέντε μέρες αργότερα όμως αδιαφόρησε εντελώς. Πριν απελπιστείτε – και κυρίως πριν ανεβάσετε το «αντίτιμο» της καλής του συμπεριφοράς – δείτε τις πιθανές αιτίες για την αποτυχία της μεθόδου σας, αλλά και μια σειρά από εναλλακτικές επιλογές.

Όταν μαθαίνουμε στο παιδί πως η σωστή συμπεριφορά του αντιστοιχεί σε ένα σοκολατάκι, είναι απολύτως φυσιολογικό να γίνεται στόχος του η κατανάλωση του γλυκού. Αυτό σημαίνει δύο πράγματα: Πρώτον, αν κάποια στιγμή δεν έχουμε τη δυνατότητα ή δεν πρέπει να του το δώσουμε, εκείνο κατά πάσα πιθανότητα θα επαναστατήσει. Δεύτερον, το συνηθίζουμε στο να αντλεί ευχαρίστηση από το αντάλλαγμα και όχι από την ίδια την πράξη ή την επίδρασή της στους ανθρώπους γύρω του. Πολλά παιδιά αισθάνονται περήφανα όταν τα πηγαίνουν καλά στο σχολείο ή καταφέρνουν να κάνουν το δωμάτιό τους να λάμψει. Επομένως, γιατί να τους δείχνουμε ότι αυτό δεν είναι αρκετό;

Ένα από τα μεγάλα προβλήματα με τα διαρκή συμβολικά δωράκια, είναι ότι δεν μπορούν να παραμείνουν συμβολικά σε ένα βάθος χρόνου. Στην αρχή είναι πιθανό η κόρη σας να είναι ευχαριστημένη με πέντε λεπτά παιχνιδιού με το κινητό κάθε φορά που μαζεύει το δωμάτιό της, όμως σταδιακά θα απαιτούνται όλο και περισσότερα πράγματα για να πειστεί ότι αξίζει τον κόπο. Παράλληλα, η ηθική πλευρά της συμμόρφωσής της στους κανόνες του σπιτιού θα υποχωρεί: Στόχος της θα είναι το εκάστοτε αντάλλαγμα και όχι η ικανοποίηση ότι έκανε το σωστό ή ότι ευχαρίστησε έναν άνθρωπο που αγαπάει.

 Οι επιβραβεύσεις δεν είναι πάντα άτοπες ή βλαβερές. Επιλέγοντας προσεκτικά τις στιγμές που θα τις προσφέρετε αλλά και τις εναλλακτικές σας στρατηγικές, θα καταφέρετε να βελτιστοποιήσετε τα αποτελέσματά τους.

 Αντί να υπόσχεστε δώρα που δεν σχετίζονται με αυτό που θέλετε να κάνει το παιδί σας, εξηγήστε του πώς η ίδια η πράξη θα του κάνει καλό. Για παράδειγμα, αν πλύνει τα δόντια του θα τα κρατήσει λευκά και δεν θα το πονάνε και αν μάθει να χρησιμοποιεί το γιογιό του θα μπορέσει να πάει στον παιδικό σταθμό μαζί με το μεγάλο του αδελφάκι.

Η επιβράβευση δεν χρειάζεται να ταυτίζεται με υλικά αγαθά. Η περηφάνια ή η ευχαρίστησή σας πολλές φορές είναι μεγαλύτερα δώρα για το παιδί από ένα παιχνίδι ή ένα γλυκό. Ωστόσο, δεν πρέπει να τα χρησιμοποιείτε τόσο συχνά που να χάνουν το νόημά τους. Ένα παιδί που ακούει διαρκώς «μπράβο» θα πάψει να το πιστεύει ή να ενδιαφέρεται για αυτό. Κρατήστε την λεκτική επιβράβευση για ξεχωριστές περιστάσεις και στο υπόλοιπο διάστημα φροντίστε να δείχνετε στο παιδί ότι εκτιμάτε αυτά που κάνει για εσάς λέγοντάς του «ευχαριστώ».

Κάτι που μπορεί να σας φαίνεται απλό δεν αποκλείεται να πιέζει πολύ το παιδί σας. Για παράδειγμα, αν δεν θέλει να πηγαίνει στο σχολείο ή τον παιδικό σταθμό, ίσως κάτι που συμβαίνει εκεί του δημιουργεί άγχος. Λύνοντας το πρόβλημα ενδέχεται να έρθετε αντιμέτωποι με ένα απροσδόκητα συνεργάσιμο παιδί.

Οι κατάλληλες ηλικίες για κάθε δραστηριότητα δεν είναι παρά ένας μέσος όρος. Ακόμη, λοιπόν, και αν το συνομήλικο παιδί της καλύτερής σας φίλης έκοψε τελείως τις πάνες, ίσως ο γιος σας δεν είναι ακόμη έτοιμος.

 Φανταστείτε το εξής σενάριο: Έχετε μόλις κάνει ένα χαλαρωτικό μπάνιο και ετοιμάζεστε να ξαπλώσετε στα αφράτα σεντόνια σας, όταν κάποιος σας λέει ότι πρέπει να πλύνετε αμέσως τα πιάτα. Ακόμη και αν αυτός ο κάποιος έχει απόλυτο δίκιο, οι πιθανότητες να το κάνετε (και μάλιστα με προθυμία) είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Αντίστοιχα, προσπαθήστε να μην ζητάτε από το παιδί να μαζέψει το δωμάτιό του ενώ είναι ήδη κουρασμένο, θέλει να φάει ή διαβάζει με αγωνία τις τελευταίες σελίδες ενός βιβλίου.

Ορισμένες φορές τα παιδιά αντιλαμβάνονται τις αγγαρείες που πρέπει να κάνουν ως κάποιο είδος τιμωρίας – ή τουλάχιστον ως κάτι αρκετά βαρετό και κουραστικό ώστε να θέλουν να το αναβάλλουν για πάντα. Αν, όμως, του προτείνετε να βάλετε μαζί τα βιβλία του πίσω στα ράφια, όχι μόνο η όλη διαδικασία θα κρατήσει λιγότερη ώρα, αλλά θα είναι και πολύ πιο διασκεδαστική.

Υπάρχει περίπτωση το παιδί να διάβασε όσο περισσότερο μπορούσε και να μην κατάφερε να απαντήσει σωστά το τεστ των μαθηματικών. Αν το «άριστα» αντιμετωπίζεται με δώρα, ενώ το «Β’» γίνεται αντικείμενο κριτικής, είναι πιθανό όχι απλώς να μην αποκτά κίνητρο να προσπαθήσει περισσότερο, αλλά να αισθανθεί ανεπαρκές και να τα παρατήσει. Αντί για αυτό προσπαθήστε να τ0 βοηθήσετε να βελτιωθεί όπου χρειάζεται και δείξτε του ότι δεν εκτιμάτε μόνο το αποτέλεσμα, αλλά και τις προσπάθειές του.