του Στάθη Πάνου

Σχεδόν ένα χρόνο πριν, η Νίκη Κεραμέως υποδεχόταν τον σπουδαίο «παραμυθά» Ευγένιο Τριβιζά στο γραφείο της και έγραφε στο Facebook:

«Με τον κ. Ευγένιο Τριβιζά, τον αγαπημένο παραμυθά των παιδιών αλλά και των μεγάλων, συζητήσαμε σήμερα για την πρωτοβουλία να διανεμηθεί στους μικρούς μαθητές μας το εμπνευσμένο βιβλίο του για τον κορωνοϊό, με τίτλο: «ΟΧΙ Δεν θα μας μπείτε στη μύτη», σε εικονογράφηση Παναγιώτη Ρέππα.

Ευχαριστούμε θερμά και τους δύο συντελεστές για την τόσο σημαντική εθελοντική τους προσφορά! Προσεχώς περισσότερα»,

Εδώ και λίγες μέρες το βιβλίο του Ε. Τριβιζά για την πανδημία, «ΟΧΙ Δεν θα μας μπείτε στη μύτη», έχει ξεκινήσει να διανέμεται στα νηπιαγωγεία και στα δημοτικά της χώρας προκαλώντας αντιδράσεις, έριδες και συγκρούσεις που κανείς δεν περίμενε.

Για να είμαστε βέβαια ειλικρινείς ο ασυγκράτητος ενθουσιασμός της υπουργού όφειλε να μας προϊδεάσει για την μη «ομαλή» εξέλιξη των πραγμάτων…

Δάσκαλοι, γονείς και μαθητές διαφωνούν μεταξύ τους, με τους ορκισμένους εχθρούς του βιβλίου να το κατακεραυνώνουν με πολύ βαρείς χαρακτηρισμούς όπως: «Είναι προπαγάνδα τρόμου και φρίκης..», «Τρομοκρατεί και φοβίζει τα παιδιά μας…», «Είναι αντιπαιδαγωγικό και δεν βοηθά καθόλου».

Από την άλλη οι υποστηρικτές του παραμυθιού σημειώνουν πως «αποτυπώνει με έξυπνο και εύληπτο για τα παιδιά τρόπο, την οριακή συνθήκη της πανδημίας».

Οι «κακοί» εξωγήινοι που μπαίνουν από τη μύτη

Όπως σε κάθε παραμύθι έτσι και σε αυτήν την ιστορία του Ευγένιου Τριβιζά, η συνθήκη της πανδημίας και η απειλή του κορονοϊού επιχειρείται να αποτυπωθεί μέσα από μια αλληγορία.

Ο κορονοϊός «γίνεται» εξωγήινη εισβολή που θέλει να αφανίσει μικρούς και μεγάλους και μέσα από τη διαδικασία αναχαίτισης αυτής της εχθρικής επίθεσης, οι μικροί μαθητές υποτίθεται πως μαθαίνουν να τηρούν τα απαραίτητα μέτρα υγιεινής και να προστατεύουν τους εαυτούς τους και τους γύρω τους από τον covid-19.

Για να πάρουμε μια πρώτη ιδέα… ο στρατηγός του εξωγήινου στρατού είναι ο «φριχτός Κοβιντ ο μικροπρεπής», ο οποίος σκιαγραφείται και απεικονίζεται υπερβολικά μοχθηρός και φρικιαστικός.

Αναμφίβολα ο Ευγένιος Τριβιζάς είναι μια συγγραφική ιδιοφυΐα, υπερπολύτιμος και σπουδαίος και είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητο οι μικροί μας φίλοι να εισάγονται στους θαυμαστούς κόσμους που χτίζει από πολύ νωρίς. Όπως κάθε δημιουργός, ειδικά ο Τριβιζάς, έχει αναφαίρετο δικαίωμα να εμπνέεται και να εκφράζεται με τον τρόπο που ο ίδιος διαλέγει.

Τα όποια ζητήματα όμως εγείρονται από τη στιγμή που μια ατομική δημιουργία «πλασάρεται» από το υπουργείο ως το ενδεδειγμένο σχολικό εγχειρίδιο για να «εξοικειωθούν» οι μαθητές με την πανδημία. 

Οι βασικές προβληματικές

Οι πρώτες ενστάσεις περιστρέφονται γύρω από την εικονογράφηση του παραμυθιού. Σύμφωνα με τις επικρίσεις γονέων και εκπαιδευτικών σε αρκετά σημεία οι «ζωγραφιές» του παραμυθιού είναι αρκετά τρομακτικές και εφιαλτικές, σίγουρα όχι ενδεδειγμένες για παιδιά νηπιαγωγείου ή των μικρών τάξεων του δημοτικού.

Σειρά έχει το περιεχόμενο του βιβλίου που και εδώ γίνεται μάχη απόψεων. Το σχήμα της εισβολής εξωγήινων στη γη που παραπέμπει άμεσα σε μια ακραία συνθήκη πολέμου και έντασης δεν μπορεί να αποτελεί παιδαγωγικό πρότυπο.

Όπως σημειώνουν γονείς και εκπαιδευτικοί…«τα μικρά παιδιά ακόμα και μέσα στην πανδημία δεν χρειάζεται να πολεμήσουν για κάτι. Δεν είναι στρατιώτες και δεν γίνεται να ζουν συνέχεια με το φόβο μην κολλήσουν». Ομολογουμένως, η μιλιταριστική πλαισίωση της πανδημίας μέσα από το δίπολο οι «κακοί ξένοι – εισβολείς» και οι «ντόπιοι σούπερ ήρωες», που δεν απέχει πολύ από το σύμπαν της Marvel, δεν είναι σίγουρο αν βοηθάει τους μικρούς μας φίλους.

Εφόσον ο ιός είναι εξωγήινοι, τι γίνεται με τους ανθρώπους που έχουν κολλήσει;; H αλληγορία δανείζεται στοιχεία από τις ταινίες τρόμου όπου ζόμπι δαγκώνουν ανθρώπους και οι άνθρωποι γίνονται ζόμπι;

Στον αντίποδα, πολλοί βρίσκουν τη μεταφορά της εξωγήινης επίθεσης ως τον πιο έξυπνο τρόπο για να μιλήσεις στα παιδιά για τον κορονοϊό.

Ο δεύτερος άξονας της κριτικής εστιάζει στα θέματα της κοινωνικής αποστασιοποίησης. Οι πολέμιοι του βιβλίου αναφέρουν πως είτε σκόπιμα είτε άθελα του, το εν λόγω παραμύθι παρουσιάζει ως φυσιολογική και σχεδόν επιβραβεύει την έκτακτη συνθήκη της κοινωνικής αποστασιοποίησης. 

Ιδιαίτερα τα σημεία που συμβουλεύουν τους μαθητές για το πώς να συμπεριφέρονται σε παππούδες και γιαγιάδες, έχουν προκαλέσει πραγματικό σάλο.

Σοβαρές αντιδράσεις από τους εκπαιδευτικούς

Για να προλάβουμε παρεξηγήσεις και «πονηρές» επιθέσεις πρέπει να επισημάνουμε πως η κριτική στο έργο του Ε. Τριβιζά είναι πολύ ψηλά στην ατζέντα των κάθε λογής «αρνητών». Ο Κυριάκος Βελόπουλος έκανε αναφορά για το «απαράδεκτο παραμύθι του Τριβιζά» στη Βουλή και ο Πετράκος έχει γράψει εναντίον του, ουκ ολίγες φορές στα προσωπικά του σόσιαλ μίντια.

Αυτό το δεδομένο όμως δεν πρέπει και δεν μπορεί να αποτρέψει μια ψύχραιμη αποτίμηση του κοινωνικού αντίκτυπου που έχει προκαλέσει η συγκεκριμένη πρωτοβουλία του υπουργείου.Ειδικά από τη στιγμή που αυτοί που κυρίως αντιδρούν είναι οι  ίδιοι οι δάσκαλοι και οι εκπαιδευτικοί.

«Δεν θα το έδινα στους μαθητές του δικού μου νηπιαγωγείου. Είναι αρκετά προβληματικό», δηλώνει η Αναστασία Αλειφέρη που είναι νηπιαγωγός στο Περιστέρι.

Στη συνέχεια μάλιστα μας παραπέμπει στα δεκάδες αρνητικά σχόλια που έγιναν από εκπαιδευτικούς, όταν το θέμα του βιβλίου τέθηκε σε μια ομάδα εκπαιδευτικών στο Facebook. Ενδεικτικά παραθέτουμε κάποια από αυτά:

Μπορούμε τελικά να μιλήσουμε με παραμύθια στα παιδιά για τον κορονοϊό; Πώς απηχεί η δυστοπική συνθήκη της πανδημίας στην ψυχολογία των παιδιών, πώς αντιλαμβάνονται σύνθετες έννοιες όπως αρρώστια, απώλεια, μέτρα προφύλαξης, καραντίνα, ατομική ευθύνη; Η πανδημία του κορονοϊού είναι η εξαιρετικά δύσκολη πραγματικότητα που ζούμε εδώ και δύο χρόνια, μια κατάσταση πρωτοφανής και έκτακτη.

Ωστόσο σε αυτή τη φάση της πανδημίας και ειδικά με το δεδομένο του εμβολίου και της άρσης των κοινωνικών αποκλεισμών, το ερώτημα για το αν και κατά πόσο βοηθάει το βιβλίο του Ευγένιου Τριβιζά, «ΟΧΙ Δεν θα μας μπείτε στη μύτη», είναι δύσκολο να απαντηθεί. Σίγουρα όμως, αξίζει να διερευνηθεί…

πηγή: Το Κουτί της Πανδώρας