By Συνέντευξη με τον συγγραφέα και Πρόεδρο της Εταιρείας Κορινθίων Συγγραφέων, Γιάννη Δ. Μπάρτζη*
Γιατί αν παραδοθεί και ο μέσα κόσμος μας στον διαλυτικό, ισοπεδωτικό και φαινομενικά κυρίαρχο αέρα του παγκοσμιοποιημένου ανθρώπου, του καταναλωτή, του κοινωνικά αδιάφορου, του στερημένου αισθήματος πολιτισμού… πάμε χαμένοι.
Κύριε Μπάρτζη θα ξεκινήσω την κουβέντα μας απ΄ το τελευταίο σας βιβλίο, ένα ιστορικό μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε πρόσφατα και έχει τίτλο «Ορχάν – Στην αυλή των Παλαιολόγων». Απ΄ τον τίτλο και μόνο καταλαβαίνουμε ότι κατά την ανάγνωσή του θα «μεταφερθούμε» στην εποχή του Βυζαντίου. Τι σας έκανε να επιλέξετε τη συγκεκριμένη εποχή; Ποιος είναι ο ήρωάς σας ο Ορχάν και ποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει για τον αναγνώστη αυτή η ιστορία;
Αγαπητή κυρία Γιαννιδάκη, σας ευχαριστώ για την τιμή που μου κάνετε να ασχοληθείτε με το λογοτεχνικό μου έργο και για το νέο μου μυθιστόρημα στην ευγενή προσπάθειά σας να ενημερώνετε την κορινθιακή -και όχι μόνο- κοινωνία, ενσωματώνοντας στη θεματολογία τη ψηφιακής σας εφημερίδας και ζητήματα πνευματικού ενδιαφέροντος, ζητήματα του βιβλίου, της τέχνης, του πολιτισμού. Απαντώντας στο ερώτημά σας γα τον ΟΡΧΑΝ, θα έλεγα ότι η ιδέα να τον κάνω ήρωα μυθιστορήματος, πίεζε τη φαντασία μου από χρόνια. Ερέθιζε τη σκέψη μου αυτός ο αινιγματικός Τούρκος πρίγκιπας, που έλαβε μέρος στην άμυνα της Πόλης, πολεμώντας εναντίον των ομοεθνών του, υπερασπιζόμενος το αδούλωτο της πρωτεύουσας των Ρωμιών. Οι ιστορικές πληροφορίες για το πρόσωπό του ήσαν ελάχιστες. Αμφισβητείται ποια ήταν η ακριβής σχέση συγγένειάς του με τον πορθητή Μωάμεθ. Το βέβαιο είναι ότι είχε δικαιώματα διαδοχής στον οθωμανικό θρόνο και ζούσε στο παλάτι των Παλαιολόγων. Οι σουλτάνοι της Αδριανούπολης, Μουράτ Β΄ και Μωάμεθ Β΄ (Πορθητής), πλήρωναν ένα σημαντικό ετήσιο ποσό στους Παλαιολόγους, για να τον κρατούν ασφαλή μεν, αλλά όχι ελεύθερο να φύγει. Φιλοξενούμενος όμηρος και «ελεύθερος» δεσμώτης. Ο Παπαρρηγόπουλος του αφιερώνει λίγες αράδες στην ιστορία της άλωσης. Από εκεί το αρχικό ερέθισμα για μένα και η εκκίνηση ευρύτερης έρευνας. Αναζήτησα διαφωτιστικά στοιχεία σε πρωτογενείς και σε άλλες πηγές, είτε προέρχονταν από το χώρο της ιστορίας είτε ανήκαν στη φανταστική πλευρά, εκείνη της λογοτεχνίας. Μα και πάλι δε βρέθηκε τίποτα περισσότερο από την περιορισμένη πληροφορία που είχε αντλήσει και ο Παπαρρηγόπουλος.
Έχοντας την πεποίθηση ότι το ιστορικό μυθιστόρημα έρχεται να συμπληρώσει τα κενά της ιστορίας… βασιζόμενος στα ελάχιστα διαθέσιμα ιστορικά στοιχεία και επιστρατεύοντας τη συγγραφική φαντασία, έχτισα εξ αρχής την προσωπικότητα του Ορχάν και την τοποθέτησα στο ιστορικό γίγνεσθαι της περιόδου εκείνης, που είναι από τις πλέον σημαντικές και κρίσιμες για την εξέλιξη της Ρωμιοσύνης. Είναι η περίοδος του μεγάλου διχασμού σε ενωτικούς και ανθενωτικούς, της απόπειρας ένωσης των εκκλησιών ανατολής και δύσης και της δραματικής κατάληξης στην άλωση της Πόλης. Όλα τα σπουδαία γεγονότα, οι μακροχρόνιες διεθνείς και δια-θρησκευτικές συμφωνίες για την ένωση των εκκλησιών, η καλλιέργεια φανατισμού στις λαϊκές μάζες, καθώς και οι κρίσιμες μάχες της πολιορκίας περνούν μέσα από την ουδέτερη και κατά το δυνατό αντικειμενική και χωρίς πάθος ματιά ενός εθνικά και θρησκευτικά αμέτοχου παρατηρητή. Ο ερωτευμένος με μια χριστιανή αυλική Ορχάν, ταυτόχρονα με τα δράματα των Ρωμιών που τα παρακολουθεί από κοντά, βιώνει και τη δική του τραγική κατάσταση, που τον φέρνει αντίμαχο προς τους συγγενείς και ομοεθνείς του. Πώς βίωσε λοιπόν αυτός ο αλλοεθνής, αλλόθρησκος Ορχάν, την οδυνηρή πορεία των Παλαιολόγων, από τη Σύνοδο της Φεράρας και της Φλωρεντίας ως την άλωση της Πόλης;
Αυτά θα ζήσουν οι αναγνώστες του μυθιστορήματος, το οποίο είναι ιστορικό αλλά και ερωτικό συνάμα.
Το «Βυζάντιο» φαίνεται να έχει την τιμητική του στην Κορινθία αυτή την εποχή, μιας και η πόλη μας θα φιλοξενήσει για πρώτη φορά το ετήσιο συνέδριο των Φιλολόγων απ΄ τις 7 έως τις 9 Νοεμβρίου με θέμα «Βυζάντιο: Ιστορία και Πολιτισμός». Είναι μια καλή ευκαιρία για τους Κορίνθιους να γνωρίσουν καλύτερα την Ιστορία τους; Τι οφέλη έχουμε από μια τέτοια διοργάνωση;
Ευτυχής συγκυρία η κυκλοφορία του μυθιστορήματός μου με τη διοργάνωση στην πόλη μας του πανελλήνιου συνεδρίου της Ένωσης Φιλολόγων και μάλιστα με θέμα σχετιζόμενο με την ιστορία και τον πολιτισμό του Βυζαντίου. Δεν το γνώριζα καιρό πριν… απλώς συνέπεσε και είναι πολύ ευχάριστο. Άξιες και άξιοι συγχαρητηρίων είναι οι φιλόλογοι της Κορινθίας και ιδιαίτερα τα μέλη του ΔΣ και η εργώδης Πρόεδρός τους, η κυρία Αντιγόνη Βογιατζή, γιατί επωμίστηκαν τεράστια προσπάθεια. Εύχομαι πλήρη επιτυχία. Βεβαίως και θα ωφεληθούν όσοι Κορίνθιοι παρακολουθήσουν τις εργασίες του συνεδρίου. Μόνο κερδισμένη βγαίνει μια κοινωνία από τέτοιες διοργανώσεις. Θα ανακοινωθούν σημαντικά πράγματα, θα έρθουν επώνυμοι καθηγητές, ερευνητές, φιλόλογοι, ιστορικοί, γλωσσολόγοι, βυζαντινολόγοι… Η επιστημονική κοινότητα σε πανηγυρική σύναξη μελέτης, αναστοχασμού, ξανακοιτάγματος, διερεύνησης ζητημάτων του της ιστορίας, της τέχνης και του πολιτισμού… στην Κόρινθο. Σπάνια εμπειρία πνευματικής όσμωσης για όλους μας. Ελάχιστα είναι τα αμιγώς Κορινθιακά θέματα του συνεδρίου, ο προβληματισμός όμως γύρω από το Βυζάντιο, μας αφορά όλους ως Ρωμιούς, ως Έλληνες, γιατί αποτελεί μια από τις πιο βαθιές και πιο σημαίνουσες καταγωγικές εθνικές μας ρίζες.
Διανύουμε μια τριετή περίοδο εορταστικών εκδηλώσεων για την επέτειο από τα 200 χρόνια από την ελληνική Επανάσταση. Οι Έλληνες γιορτάζουμε τα 200 χρόνια ελευθερίας του ελληνικού κράτους. Καθώς υπάρχουν διαφορετικών ειδών «σκλαβιές», πολλοί συμπολίτες μας αναρωτιούνται κατά πόσο πραγματικά ελεύθερο είναι το κράτος μας με ή χωρίς μνημόνια. Ποια είναι η άποψή σας.
Η ερώτησή σας φέρνει στη σκέψη μου το άλλο μου ιστορικό μυθιστόρημα: «Φεύγω ξένη», το οποίο αναφέρεται στην επανάσταση του 1821 στην Κορινθία και ευρύτερα στον Μοριά. Δηλαδή με τα δύο μου μυθιστορήματα προσπαθώ να αγγίξω διερευνητικά και την αρχή της τουρκικής σκλαβιάς αλλά και το τέλος της. Και στις δύο περιπτώσεις η επέμβαση ξένων ισχυρότερων δυνάμεων υπήρξε καταλυτική και πολλαπλώς κρίσιμη και όχι πάντα με θετική απόληξη. Στις μέρες μας ιδιαίτερα, ζώντας στην παγκοσμιοποιημένη διεθνή κοινότητα και στα πλαίσια των υπερκρατικών οικονομικών και πολιτικών ενώσεων, τα όρια μεταξύ ελευθερίας και εξαρτήσεων είναι δυσδιάκριτα. Αυτό που πρέπει να καλλιεργηθεί περισσότερο είναι το αδούλωτο της ψυχής των πολιτών, το φρόνημα, η αισιοδοξία των νέων για την πίστη σε αξίες και ιδανικά, η κοινωνική ευαισθησία, η εσωτερική καλαισθησία, η κριτική σκέψη, ο σεβασμός στις άλλες γενιές, η αγάπη στην πατρίδα… Γιατί αν παραδοθεί και ο μέσα κόσμος μας στον διαλυτικό, ισοπεδωτικό και φαινομενικά κυρίαρχο αέρα του παγκοσμιοποιημένου ανθρώπου, του καταναλωτή, του κοινωνικά αδιάφορου, του στερημένου αισθήματος πολιτισμού… πάμε χαμένοι. Κι εδώ έρχεται η τέχνη και εν προκειμένω η λογοτεχνία, για να βάλει το δικό της λιθαράκι στο προστατευτικό ανάχωμα για έναν καλύτερο και ποιοτικότερο άνθρωπο και πολίτη. Με μνημόνια ή χωρίς αυτά η ζωή θα προχωράει το δρόμο της. Η ψυχική-πνευματική καλλιέργεια του λαού και της νέας γενιάς όμως, αν αφεθεί στην αδιαφορία και στον αυτόματο πιλότο δεν προοιωνίζει αισιοδοξία για το μέλλον όλων μας.
Εμείς όμως, οι «παραμυθάδες», έχουμε χρέος να διατηρούμε ζωντανή την ελπίδα
Στη «Μυρμηγκούπολη» καταφέρνουν να δημιουργήσουν τη γενιά των μυρμηγκιών που γίνονται κήρυκες της ειρήνης και της προόδου για τις μυρμηγκοκοινωνίες. Στη δική μας κοινωνία, στο δικό μας κόσμο καθημερινά «πνίγονται» στη θάλασσα άνδρες, γυναίκες και παιδιά, στην αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Η ειρήνη είναι κάτι που ζει μόνο στα παραμύθια;
Δυστυχώς η ειρήνη που κάποιοι ελπίζαμε ότι θα παγιωθεί στον 21 αιώνα, έχοντας κατά νου τα εκατομμύρια νεκρούς, τις τραγωδίες και τα ολοκαυτώματα που άφησε πίσω του ο προηγούμενος αιώνας με τους δύο παγκόσμιους πολέμους και με τις μεγάλες κοινωνικές επαναστάσεις (των οποίων τα επιτεύγματα κατέρρευσαν παταγωδώς πριν από το τέλος του), αυτή η πολυπόθητη ειρήνη όχι μόνο δεν ήρθε, αλλά διαρκώς το όνειρό της απομακρύνεται. Ο κόσμος ματώνει σε πολλά μέτωπα, πληθυσμοί εξοντώνονται, οικογένειες εκπατρίζονται, η δυστυχία πλημμυρίζει την υδρόγειο. Ένα φάσμα τρόμου, απειλών, ανασφάλειας απλώνεται στον κόσμο από σπιθαμιαίους ηγετίσκους, οι οποίοι διαχειρίζονται ά-σοφα τεράστια μεγέθη καταστροφικής πολεμικής ισχύος. Εμείς όμως, οι «παραμυθάδες», έχουμε χρέος να διατηρούμε ζωντανή την ελπίδα. Οφείλουμε να δίνουμε τις μάχες μας μέσα από τα βιβλία, μέσα από το θέατρο, μέσα από τη ζωγραφική, μέσα από όλες τις μορφές της Τέχνης, για την επικράτηση της λογικής, για την ειρήνη, για την προστασία του περιβάλλοντος, για την προστασία των παιδιών, για τη αγάπη των ανθρώπων… Αλίμονο αν σιωπήσουν οι συγγραφείς!
Ο Γιάννης Μπάρτζης με τη σύζυγό του Δέσποινα Στίκα (επίσης συγγραφέας) και τον Γιώργο Κωνσταντίνου (Κύπριο Χαράκτη), μπροστά σε έργα του εμπνευσμένα από το Δράμα των Καλαβρύτων 1943 και από το μυθιστόρημα του Γ.Δ. Μπάρτζη ΦΕΥΓΩ ΞΕΝΗ
Θα ήθελα να μας διηγηθείτε κάτι που έχει μείνει χαραγμένο στη μνήμη σας απ΄ τα δασκαλίστικα χρόνια σας.
Τα «δασκαλίστικα» χρόνια μου ήταν γεμάτα ομορφιά! Μόνο υπέροχες στιγμές έχουν καταγραφεί στη μνήμη μου από τα πολλά σχολεία που πέρασα ως δάσκαλος. Ξεκίνησα με τάξεις των 45, των 50, των 57 κάποτε μαθητών σε αστικά σχολεία στον Πειραιά, στη Σαλαμίνα, στην Αθήνα, κι ύστερα πήρα σειρά τα Καλαβρυτινά χωριά των 150 κατοίκων με τη στερημένη βιοτή. Εκεί, στα μονοθέσια και στα διθέσια σχολεία επί χρόνια γνώρισα τη μαγεία των βουνών και την αγνότητα των παιδιών, που μάχονταν μες στη φτώχεια και στην ανέχεια να χαράξουν το δρόμο τους για μια καλύτερη ζωή. Θέλω να πιστεύω ότι τα βοήθησα με εντιμότητα, με σεβασμό και με αγάπη. Κι εγώ βοηθήθηκα να γνωρίσω -μέσα από αυτά- καλύτερα τον εαυτό μου. Αξέχαστα χρόνια!
Δάσκαλος στο
1/θέσιο Δημοτικό Σχολείο Κραστικών Καλαβρύτων 1979 [3 μαθητές, 2 μαθήτριες και ένα νήπιο].
Προβάλλει ορθός ο Ακροκόρινθος κάθε πρωί μπροστά στο πρωινό μας παράθυρο. Είναι ευλογία! είναι τύχη, είναι αφορμή έμπνευσης, είναι η καλύτερη καλημέρα από τον πάτριο τόπο.
Τι ετοιμάζετε με την Εταιρεία Κορινθίων Συγγραφέων στη νέα χρονιά;
Στην Εταιρεία Κορινθίων Συγγραφέων ολοκληρώνουμε αισίως την Τρίτη τριετία μας. Ήδη έχουμε τη δική μας ιδιόκτητη στέγη (Κολοκτρώνη 2), εμπλουτίζουμε την «Παγκορινθιακή μας Βιβλιοθήκη» και θα συνεχίσουμε να αναζητάμε παλαιότερες και σύγχρονες εκδόσεις βιβλίων γραμμένων από Κορινθίους, ώστε να την καθιερώσουμε ως την «κιβωτό» του Κορινθιακού πνεύματος, και βεβαίως θα συνεχίσουμε τις εκδηλώσεις στη Στέγη μας. Πριν από τις γιορτές ευελπιστούμε να παρουσιάσουμε στη Νεμέα τη νέα μας έκδοση, με τίτλο και περιεχόμενο τους ΝΕΜΕΑΤΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ, έργο έρευνας του Ταμία μας, συγγραφέα κ. Γεωργίου Κασκαρέλη. Είναι το τέταρτο βιβλίο στη σειρά των εκδόσεων της Εταιρείας μας για την ανακάλυψη και καταγραφή όλων των Κορινθίων συγγραφέων κατά γεωγραφικές περιφέρειες. Έχουν προηγηθεί οι ΦΕΝΕΑΤΕΣ, οι ΣΥΚΥΩΝΙΟΙ και οι ΚΟΡΙΝΘΙΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. Είναι ένα έργο μακράς πνοής και εθελοντικής προσφοράς ανεκτίμητης για την Κορινθιακή κοινωνία, που επιτελείται αθόρυβα από τα μέλη μας.
Τι σημαίνει για εσάς να ξυπνάτε κάθε πρωί και να αντικρίζετε τον Ακροκόρινθο;
Οι γκρίζοι βράχοι του «Κάστρου» μας έχουν για μένα, για τη σύζυγό μου Δέσποινα και για τα παιδιά και τα εγγόνια μας χίλιες κρυφές φωνές και αφηγούνται μύριες μαγικές ιστορίες. Καθένας μας αφουγκράζεται τις δικές του… Προβάλλει ορθός ο Ακροκόρινθος κάθε πρωί μπροστά στο πρωινό μας παράθυρο. Είναι ευλογία! είναι τύχη, είναι αφορμή έμπνευσης, είναι η καλύτερη καλημέρα από τον πάτριο τόπο.
Σας ευχαριστώ πολύ για την τιμή που μου κάνατε να μου παραχωρήσετε αυτή τη συνέντευξη.
Κι εγώ σας ευχαριστώ, εσάς για την ευγενή σας διάθεση να επικοινωνήσουμε τις σκέψεις μας και τους αναγνώστες σας για την υπομονή τους τόσην ώρα να μας διαβάζουν.
*Ο Γιάννης Δ. Μπάρτζης γεννήθηκε το 1951 στην Αρχαία Κόρινθο. Σπούδασε δάσκαλος στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία και εργάστηκε για πάνω από 30 χρόνια σε σχολεία των Καλαβρύτων και της Κορινθίας. Είναι διδάκτορας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών και από το 2016 μέχρι το 2010 υπηρέτησε ως Σχολικός Σύμβουλος στο Νομό Κορινθίας.
Υπήρξε συνεργάτης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου κατά την τριετία 2003-2006, ως αξιολογητής στη δημιουργία των νέων πακέτων διδασκαλίας της Ελληνικής Γλώσσας (Αναγνωστικά της Β΄ τάξης και της Στ΄).
Έχει γράψει αρκετά βιβλία για τη σχολική εργασία, ενώ παράλληλα είναι σημαντική η παρουσία του στην Παιδική Λογοτεχνία. Τέσσερα μυθιστορήματά του έχουν τιμηθεί με πανελλήνια βραβεία.
Ορισμένα από τα έργα του είναι: “Τα μυρμήγκια της ειρήνης”, “Ξύλινο παραμύθι”, “66 Φράσεις δυόμισι χιλιάδων χρόνων”, “Αργείος εσπερινός” (βραβείο “Μιχαήλας Αβέρωφ” από την Ε.Ε.Λ.), “UFO στα Διγελιώτικα” (βραβείο επιστημονικής φαντασίας από τη Γ.Λ.Σ.), “Την προηγούμενη μέρα”, “Τιριγκλίκ” (βραβείο “Διονυσίου Τροβά” από τη Γ.Λ.Σ.), “Πασχαλινά διηγήματα”, “Ανθολογία Χριστουγεννιάτικου και Πρωτοχρονιάτικου διηγήματος”, “UFO Στη Β΄ Γυμνασίου” (έπαινος της Γ.Λ.Σ.) κ.ά. Το 2006 κυκλοφόρησε η διπλή φιλολογική του μελέτη: “Πέτρος Πικρός – Στράτευση, Αντιπαραθέσεις, Πικρίες στη Λογοτεχνία του Μεσοπολέμου” και “Βιβλιογραφία – Εργογραφία Πέτρου Πικρού”. Το Δεκέμβριο του 2008 εκδόθηκε με χορηγία της Νομαρχίας Κορινθίας η μελέτη του: “Η Κορινθία στην Παιδική Λογοτεχνία”.
Με κατατοπιστικούς προλόγους και με δική του επιμέλεια έχουν εκδοθεί άγνωστα έργα του Πέτρου Πικρού, τα οποία έχει ανακαλύψει και ταυτοποιήσει κάτω από άγνωστα ψευδώνυμα σε περιοδικά του μεσοπολέμου, όπως: “Θεοφανώ – Η Μεσσαλίνα του Βυζαντίου” (2010), “Από την άρρωστη Ζωή – Ζωή με όνειρα – Το νούμερο 11” (2011), “Σπιναλόγκα” (το 2011), “Λουκρητία Βοργία – Αιματηροί έρωτες του μεσαίωνος” (2012).
Το 2012 κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο Αντώνιου Σταμούλη (Θεσσαλονίκη) η μυθιστορία του: “Ορχάν: Στην αυλή των Παλαιολόγων”.
Επί είκοσι χρόνια, από το 1993 έως το 2012 έγραφε και εξέδιδε στην Αρχαία Κόρινθο την τρίμηνη τοπική εφημερίδα “ΑΚκροκόρινθος”
Υπήρξε συνεργάτης επί χρόνια του παιδικού περιοδικού της ΠΑΣΕΓΕΣ, “Συνεργασία”, ενώ το Δεκέμβριο του 2013 εκλέχτηκε Πρόεδρος της Εταιρείας Κορινθίων Συγγραφέων.
Comments