Νόμιμα «παραθυράκια» για offshore συγγενών πολιτικών – Το αμφιλεγόμενο παρασκήνιο της τροπολογίας για το Πόθεν Έσχες

Έντονες αντιδράσεις προκαλεί η τροπολογία που κατατέθηκε στο νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης σχετικά με το Πόθεν Έσχες, η οποία αίρει την οριζόντια απαγόρευση συμμετοχής συγγενικών προσώπων πολιτικών σε εταιρείες εξωτερικού, ανοίγοντας –κατά πολλούς- παράθυρα για «νόμιμη» offshore δραστηριότητα.

Η ρύθμιση επιχειρεί, όπως υποστηρίζεται, να εξορθολογίσει το ισχύον πλαίσιο, περιορίζοντας την απαγόρευση μόνο σε εταιρείες που εδρεύουν σε μη συνεργάσιμα ή προνομιακά φορολογικά καθεστώτα. Έτσι, σύζυγοι, συγγενείς πρώτου βαθμού ή πρόσωπα που ενεργούν για λογαριασμό πολιτικών θα μπορούν να συμμετέχουν σε ξένες εταιρείες, εφόσον αυτές δεν βρίσκονται σε «μαύρη λίστα».

Νόμιμο… αλλά ηθικό;

Η αντιπολίτευση, αλλά και οργανώσεις διαφάνειας, επισημαίνουν ότι η ρύθμιση δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα θεσμικής αξιοπιστίας και ουσιαστικού ελέγχου, καθώς μετατοπίζει την ευθύνη εντοπισμού πραγματικού συμφέροντος στα… χαρτιά των εμπλεκομένων. Το αποτέλεσμα είναι η πιθανότητα να ενισχυθεί, αντί να περιοριστεί, η σκιώδης οικονομική δραστηριότητα προσώπων συνδεδεμένων με πολιτικά εκτεθειμένα πρόσωπα (ΠΕΠ).

Τα σενάρια παράκαμψης

Σύμφωνα με νομικούς και ειδικούς σε ζητήματα χρηματοοικονομικής διαφάνειας, η νέα τροπολογία μπορεί να οδηγήσει σε νομότυπη, αλλά αδιαφανή εμπλοκή πολιτικών και συγγενών τους σε δομές με offshore χαρακτηριστικά. Ενδεικτικά:

• Συγγενής πολιτικού συμμετέχει σε holding εταιρεία στο Λουξεμβούργο, η οποία με τη σειρά της έχει θυγατρική στις Βερμούδες. Η αλυσίδα συμφερόντων καλύπτει τον τελικό δικαιούχο, ενώ το οικονομικό όφελος «τρέχει» από φορολογικό παράδεισο.

• Startup στην Ιρλανδία με έμμεση συμμετοχή συγγενικού προσώπου πολιτικού, μεταφέρει την πνευματική της ιδιοκτησία στα Νησιά Κέιμαν. Η αρχική επένδυση φαίνεται καθαρή, όμως η ροή του κέρδους καταλήγει offshore.

• Trust στο Guernsey εμφανίζεται να ωφελεί εν διαστάσει σύζυγο πολιτικού. Το καταπίστευμα κατέχει επενδυτικές εταιρείες ανά τον κόσμο, οι οποίες δεν εντοπίζονται εύκολα και δεν απαγορεύονται ρητά από τη νέα ρύθμιση.

Απουσία ελέγχων και διεθνείς αποστάσεις

Έντονη είναι και η κριτική για την παντελή απουσία μηχανισμού εντοπισμού πραγματικών δικαιούχων, με τη ρύθμιση να βασίζεται εξ ολοκλήρου σε δηλώσεις των εμπλεκομένων. Η προσέγγιση αυτή απέχει από τις διεθνείς πρακτικές, όπως αυτές ορίζονται από την Οδηγία DAC6 της Ε.Ε. και τις συστάσεις της FATF (Financial Action Task Force) για τον έλεγχο φορολογικών δομών και πολιτικά εκτεθειμένων προσώπων.

Όπως σχολιάζουν παρατηρητές, ο εστιασμός στην καταστατική ή πραγματική έδρα της εταιρείας δεν επαρκεί, καθώς οι πιο σύνθετες δομές –holding, nominee μέτοχοι, καταπιστεύματα– καθιστούν εύκολη την παράκαμψη των περιορισμών χωρίς τυπική παραβίαση.

📌 Η τροπολογία αυτή, παρά τις διακηρύξεις για «εξορθολογισμό», κινδυνεύει να μετατραπεί σε εργαλείο συγκάλυψης αντί για εργαλείο διαφάνειας.
Η πολιτική τάξη καλείται να ξεκαθαρίσει τα όρια μεταξύ του νόμιμου και του ηθικού, και να αποδείξει ότι οι θεσμοί λειτουργούν προς το δημόσιο συμφέρον και όχι προς την προστασία προνομιακών κύκλων.