By 
Σε μια εποχή που η αειφόρος ανάπτυξη αποτελεί βασικό ζητούμενο για τη βιωσιμότητα του πλανήτη, η αρχαία ελληνική μυθολογία φαίνεται να είχε ήδη θίξει τη σχέση ανθρώπου και φύσης. Ένας μύθος που παραλληλίζεται με τις σύγχρονες ανησυχίες για το περιβάλλον είναι αυτός του Ερυσίχθωνα, του βασιλιά που πλήρωσε βαρύ τίμημα για την αλαζονεία του απέναντι στη φύση.
Ο Μύθος του Ερυσίχθωνα
Ο Ερυσίχθων, βασιλιάς της Θεσσαλίας γιος του Τρίοπα και εγγονός του Θεού Ποσειδώνα, ήταν εγωιστής, ασεβής, βλάσφημος, και υπερόπτης. Μια μέρα αποφάσισε να χτίσει ένα μεγαλοπρεπές παλάτι και για να το πετύχει αυτό, διέταξε τους υπηρέτες του να πάνε στο παρακείμενο ιερό άλσος, το οποίο είχαν αφιερώσει οι Πελασγοί στη θεά Δήμητρα, για να κόψουν τα δέντρα, ώστε να μπορέσει να χτίσει με αυτά το παλάτι του, αδιαφορώντας για τις προειδοποιήσεις και τις ιερές παραδόσεις.
Ο Ερυσίχθονας κόβει την ιερή βελανιδιά της Δήμητρας. Πηγή: Harvard Art Museums/Fogg Museum
Ανάμεσα στα δέντρα βρισκόταν και μία πανύψηλη ιερή βελανιδιά, η οποία ήταν αφιερωμένη στη Θεά Δήμητρα (Θεά της Γης), γύρω από την οποία χόρευαν οι Δρυάδες. Οι υπηρέτες του Ερυσίχθονα, έχοντας διαπιστώσει την αλόγιστη καταστροφή των δέντρων εξαιτίας της πλεονεξίας του, προσπάθησαν να τον μεταπείσουν για την άσκοπη κοπή τόσων δένδρων και κυρίως του εξέφρασαν τον φόβο τους για το ενδεχόμενο να ξεσπούσε επάνω τους η οργή της θεάς Δήμητρας.
Ο Ερυσίχθονας κόβει την ιερή βελανιδιά της Δήμητρας. Πηγή: Harvard Art Museums/Fogg Museum
Αυτός όμως άρπαξε ένα τσεκούρι και είπε: «Δεν με ενδιαφέρει αν το δέντρο αυτό το αγαπά η Θεά. Ακόμα και η ίδια να ήταν, θα την έριχνα κάτω αν στεκόταν στον δρόμο μου». Κάποιον δε που προσπάθησε να τον σταματήσει, τον σκότωσε φωνάζοντας : «Ορίστε η ανταμοιβή σου για τον οίκτο σου».
Η θεά Δήμητρα, εξοργισμένη ζήτησε από την Πείνα που κατοικούσε στη Σκυθία μαζί με τον τρόμο και το κρύο, να επισκεφτεί και να κυριεύσει τον Ερυσίχθονα. Της ζήτησε να μην μπορεί να ανακουφίσει την πείνα του ο Ερυσίχθονας με τα πλούσια δώρα που η Γη παρέχει στον άνθρωπο. Η πείνα υπάκουσε τις εντολές της Δήμητρας και το βράδυ που ο Ερυσίχθονας κοιμόταν τον επισκέφτηκε. Μετά από αυτό ο ιερόσυλος Ερυσίχθονας ονειρεύτηκε στον ύπνο του πως πεινούσε, και όταν ξύπνησε, η πείνα του είχε γίνει αφόρητη.
Ο Ερυσίχθονας πουλά την κόρη του, Μήστρα, χαρακτικό του Γιόχαν Βίλχελμ Μπάουρ.
Από εκείνη τη στιγμή ο Ερυσίχθονας άρχισε να τρώει ό,τι έβρισκε μπροστά του. Αφού έφαγε ό,τι φαγώσιμο βρισκόταν στο σπίτι του, άρχισε να γυρίζει στους δρόμους και να αρπάζει τις προσφορές από τους βωμούς. Κανείς δεν μπορούσε πλέον να τον βοηθήσει, ούτε οι γονείς του, ούτε ο παππούς του ο Ποσειδώνας, λόγω της ύβρεως απέναντι σε άλλο Θεό. Στο μεταξύ, ο Ερυσίχθονας βασανιζόταν όλο και περισσότερο από την πείνα. Η κόρη του Μήστρα, που είχε την ικανότητα από τον Ποσειδώνα να μεταμορφώνεται, μεταμορφωνόταν συνέχεια σε διαφορετικές σκλάβες προς πώληση, ώστε να κερδίζει χρήματα για να «σώσει» με αυτά, αγοράζοντας τρόφιμα για τον πατέρα της.
Στο τέλος όμως ο Ερυσίχθων έφτασε στο σημείο να καταναλώσει όλα του τα υπάρχοντα ακόμα και το ίδιο του το σώμα. Δεν είναι τυχαίο πως το όνομα του σημαίνει αυτός που σχίζει, που προκαλεί πληγή στη γη.
Σύγχρονα Μαθήματα από τον Μύθο
Οι αρχαίοι Έλληνες, μέσα από μύθους όπως αυτός, μεταφέρουν διαχρονικά μηνύματα που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος. Η ιστορία του Ερυσίχθωνα μπορεί να θεωρηθεί μια πρώιμη αλληγορία για τις συνέπειες της υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων. Η επιθυμία για υπερβολική ανάπτυξη χωρίς σεβασμό στη φύση μπορεί να οδηγήσει σε ανεπανόρθωτη καταστροφή, τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το περιβάλλον.
Στη σύγχρονη εποχή, η αειφόρος ανάπτυξη, που περιλαμβάνει την οικονομική πρόοδο με σεβασμό στο περιβάλλον, είναι η απάντηση σε αυτή την αρχαία προειδοποίηση. Ο μύθος του Ερυσίχθωνα δείχνει ότι οι Έλληνες είχαν κατανοήσει τη σημασία της ισορροπίας μεταξύ ανθρώπινης δραστηριότητας και φυσικού κόσμου.
Αυτή η αφήγηση μας υπενθυμίζει ότι τα διδάγματα του παρελθόντος μπορούν να φωτίσουν τον δρόμο μας για το μέλλον. Είναι καιρός να ακούσουμε τις αρχαίες φωνές και να μάθουμε πώς να ισορροπήσουμε ανάμεσα στην ανάπτυξη και τη διατήρηση του φυσικού κόσμου.
Comments