Εδώ βγήκε η φράση «Χαιρέτα μου τον πλάτανο»

Περπατώντας σε μία από τις πιο τουριστικές περιοχές του κέντρου της Αθήνας στην πλάκα, στη συμβολή της οδού Αιόλου με την Πελοπίδα, υπάρχει ένα κομμάτι Ιστορίας, που λίγοι παρατηρούν και ακόμη λιγότεροι ξέρουν την ιστορία του.

Η ιστορία ξεκινάει το 1721, στην κατεχόμενη Αθήνα, κάτω από την Ακρόπολη δίπλα στους «Αέρηδες» της Πλάκας, οι Οθωμανοί χτίζουν ένα ιεροσπουδαστήριο, για την μελέτη της θρησκείας και της επιστήμης, γνωστό ως Μεντρεσές. Την εντολή να χτιστεί το σπουδαστήριο των εκκολαπτόμενων ιμάμηδων έδωσε ο Μεχμέτ Φαχρής. Οι νεαροί μουσουλμάνοι διδάσκονταν δίκαιο, θεολογία και φιλοσοφία. Τα μαθήματά τους περιλάμβαναν επίσης τη διδασκαλία της αραβικής, περσικής και τουρκικής γλώσσας. Ο Μεντρεσές λειτούργησε σαν ένα είδος πανεπιστήμιου που υποσχόταν μία σίγουρη επαγγελματική καριέρα σε υψηλόβαθμα πόστα για τους «Σοφτάδες».

Ο Οθωμανικός Μεντρεσές είχε σχήμα τετράγωνο, αποτελούνταν από ένα κεντρικό κτίριο, τη σχολή , τους 11 μικρούς κοιτώνες των φοιτητών και των δασκάλων, τους κοινόχρηστους χώρους και την κεντρική αυλή.

Με την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης (1821) ο Μεντρεσές διακόπτει την λειτουργία του και πολύ σύντομα ο βασιλιάς Όθωνας με αρχιτέκτονα τον Δανό Κρίστιαν Χάνσεν επισκευάζει τον ερειπωμένο Μεντρεσέ και στη συνέχεια τον μετατρέπει σε φυλακή.

Μάλιστα από το 1850 και έπειτα , αφού έγιναν κάποιες παρεμβάσεις στο εσωτερικό του, η φυλακή απέκτησε και δεύτερο όροφο. Ο Μεντρεσές ως κρατητήριο λειτούργησε μέχρι τη βασιλεία του Γεωργίου Α. έως τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα.

Η φυλακή υπήρξε σκληρή και οι συνθήκες των κρατουμένων ήταν άθλιες. Αν και οι φυλακισμένοι ήταν ποινικοί κρατούμενοι, διάσημοι ληστές της εποχής, πολιτικοί και αντιφρονούντες, στην ουσία όσοι φυλακίζονταν ήταν οι φτωχοί και οι μη προνομιούχοι.

Στην αυλή της φυλακής υπήρχε ένας πλάτανος που μέσα στα χρόνια μετατράπηκε σε σύμβολο θανάτου, καθώς στα κλαδιά του απαγχονίζονταν όσοι κρατούμενοι καταδικάζονταν σε θάνατο. Λέγεται πως τον συγκεκριμένο πλάτανο τον φύτεψε στην αυλή της φυλακής ο αρχιληστής Μπίμπισης.. Ο πλάτανος της αυλής γίνεται πλέον μισητό σύμβολο καταπίεσης και πόνου και ταυτίζεται με την φυλακή του Μεντρεσέ.

Το 1852, φυλακίζεται ο Έλληνας στρατηγός Μακρυγιάννης με την κατηγορία συνωμοσίας κατά του Όθωνα, μαζί με εξόριστους Πολωνούς στρατιωτικούς, ενώ ένας άλλος γνωστός κρατούμενος της φυλακής ήταν ο ρομαντικός ποιητής Αχιλλέας Παράσχος, που συνελήφθη και φυλακίστηκε το 1861.

Μάλιστα καυτηριάζοντας την άδικη και αυταρχική βαυαρική εξουσία γράφει ένα ποιήμα για τον πλάτανο : “ Ω Πλάτανε του Μενδρεσέ , στοιχειό καταραμένο της τυραννί-ας τρόπαιο, σε φυλακή υψωμένο… θα έρθει η ώρα πλάτανε, της χώρας μας Βαστίλη, που ξυλοκόπους, η οργή του Έθνους θα σου στείλει, και πέλεκυς στη ρίζα σου ελευθέρα θα αστράψη. Δεν θα σε φαν γεράματα, φωτιά δεν θα σε κάψει και γύρω θα χορέψουμε στη στάχτη σου τη κρύα εμείς, που θαφτεί σήμερα εδώ η τυρρανία”

Ο πλάτανος του Μεντρεσέ, συνδέθηκε και με την παροιμιώδη φράση «Χαιρέτα μου τον πλάτανο», όσοι κρατούμενοι αποφυλακίζονταν, βγαίνοντας από την κεντρική πύλη της φυλακής κοίταζαν πίσω προς τα κελιά των πρώη συγκρατούμενων τους και τους φώναζαν με νόημα : «Χαιρέτα μου τον πλάτανο».

Η φράση έμεινε από τότε και τη χρησιμοποιούμε ακόμα και σήμερα για να περιγράψουμε μια κατάσταση που είναι χαμένη εκ των προτέρων, γιατί συνήθως κάποιος τη χειρίστηκε με λάθος τρόπο.

Το 1898, η φυλακή του Μεντρεσέ κατεδαφίζεται μέσα σε μια νύχτα από τους ίδιους τους πολίτες της Αθήνας. Ήδη όμως από την δεκαετία του 1850 , πολλοί αρχαιολόγοι είχαν εκφράσει αίτημα να απομακρυνούν οι κρατούμενοι από την φυλακή και το κτίριο να κατεδαφιστεί, καθώς βρισκόταν σε περιοχή στην οποία ήταν προγραμματισμένη να γίνουν ανασκαφές για αρχαία, φήμες ότι κάτω από τον Μεντρεσέ υπάρχει αμύθητος θησαυρός.

Τελικά η φυλακή του Μεντρεσέ κατεδαφίζεται ολοκληρωτικά το 1914.

Σήμερα με αρκετά συμβολικό τρόπο σώζεται μόνο η κύρια είσοδος του Μεντρεσέ όπως βλέπετε και στο βίντεο, μια πύλη στην ιστορία της πόλης μας, που όσο και να θέλουν κάποιοι να την ξεχάσουμε, εμείς οφείλουμε να την διαφυλάξουμε, να την μελετήσουμε και να διδαχτούμε από αυτήν.

Όσο για τον «μισητό» πλάτανο , το 1915 χτυπήθηκε από κεραυνό και κάηκε ολοκληρωτικά.

Πληροφορίες : www.mixanitouxronou.gr '
Echoes' by Scott Buckley - released under CC-BY 4.0. www.scottbuckley.com.au