22 Μαρτίου 1821: Οι επαναστάτες μπαίνουν στην Πάτρα

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 βρήκε την Πάτρα, (Παλαιαί Πάτραι, την εποχή εκείνη), πρωτεύουσα της Αχαΐας, με ιδιαίτερη μητρόπολη, να είναι μια αναπτυγμένη πόλη με αξιόλογο εμπορικό λιμένα με κατ΄εξοχή ελληνικό πληθυσμό, Επτανήσιους, λιγότερο Τούρκους και ελάχιστους Αλβανούς, αποτελώντας και έδρα προξενείων του Μωριά όπως της Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας. Το 1821, καθώς πλησίαζε η 25η Μαρτίου, όπου σύμφωνα με το σχέδιο της Φιλικής Εταιρείας θα άρχιζε η επανάσταση, άρχισαν σταδιακά διάφορα επεισόδια μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Λίγες μέρες πριν την 25 Μαρτίου, στις 22 Μαρτίου, έγινε ένοπλη εξέγερση και άρχισε η πολιορκία του κάστρου της πόλης, το οποίο ήταν και ένας από τους σημαντικότερους στρατηγικούς στόχους των επαναστατών. Λόγω κακής οργάνωσης, έλλειψης πειθαρχίας και οπλισμού, αλλά και λόγω της συνεργασίας του Άγγλου προξένου με τους Τούρκους, δεν έγινε δυνατό να κυριευθεί το κάστρο παρά μόνο στο τέλος της Επανάστασης. Η πόλη γνώρισε μεγάλη καταστροφή από τις αλλεπάλληλες μάχες.

Ιστορικό της εξέγερσης

Η είδηση για την επανάσταση στην Πάτρα την 25 Μαρτίου (6 Απριλ. Ν.Ημ.) 1821, στη γαλλική εφημερίδα Courrier de l’ Ain, 29-5-1821 (Ν.Ημ.)

Σε πολλά μέρη της Πελοποννήσου, γίνονταν επαναστατικές προετοιμασίες αρκετούς μήνες πριν την επίσημη κήρυξη της Επανάστασης. Στην Πάτρα από τον Φεβρουάριο του 1821 οι πατρινοί είχαν αρνηθεί να πληρώσουν τους φόρους και άρχισαν να κυκλοφορούν στην πόλη ένοπλοι. Για την ολιγοήμερη και ώριμη φάση της εξέγερσης ελάχιστα αναφέρουν οι Έλληνες ιστορικοί και απομνημονευματογράφοι. Ακόμη και ο αυτόπτης Παλαιών Πατρών Γερμανός δίνει μόνο το περίγραμμα των γεγονότων στα ενθυμήματά του.

Αμέσως μετά το ξέσπασμα της επανάστασης στα Καλάβρυτα που γενικεύτηκε στις 21 Μαρτίου του 1821 με την κατάληψη της πόλης, άρχισε να εκδηλώνεται ένας έντονος αναβρασμός στην πόλη της Πάτρας με απειλές κατά των Ελλήνων. Στις 22 Μαρτίου, κατ΄ άλλους στις 23, Τούρκοι εξαγριωμένοι αφού μετέφεραν την προηγουμένη τις οικογένειές τους στο κάστρο της πόλης και ενισχυόμενοι από 150 ομοεθνείς τους από το φρούριο του Ρίου, σκότωσαν έναν ρακοπώλη. Μετά ξεχύθηκαν στην πόλη και πυρπόλησαν την οικία του προεστού Ι. Παπαδιαμαντοπούλου βάζοντας φωτιά και στα γύρω οικήματα και τρομοκρατώντας τον ελληνικό πληθυσμό. Ταυτόχρονα τα κανόνια του κάστρου άρχισαν να βάλουν κατά του μητροπολιτικού ναού και άλλων σημείων της Άνω πόλης με αποτέλεσμα ν΄ ακολουθήσει ένα χάος.
Τότε βρίσκονταν στην Πάτρα πολλοί Επτανήσιοι, μεταξύ των οποίων και Φιλικοί. Αυτοί βλέποντες τις φλόγες και τους πυροβολισμούς οπλίστηκαν και οχυρώθηκαν σε διάφορα μέρη. Μερικοί, μαζί με Πατρινούς, προχώρησαν προς την περιοχή Τάσι όπου συνήθως μαζεύονταν Τούρκοι. Εκεί συγκρούστηκαν για πρώτη φορά και σκοτώθηκε ο Κεφαλλονίτης Βασίλης Ορκουλάτος. Από εκεί αποσύρθηκαν προς την ενορία του Αγ. Γεωργίου. Από το βράδυ της ίδιας μέρας άρχισαν να αποσύρονται προς τα πλοία οι πρόξενοι ευρωπαϊκών κρατών για να σωθούν από την οργή των Τούρκων. Την ίδια μέρα εμφανίστηκε στο προσκήνιο ένοπλος ο ηρωικός τσαγκάρης Παναγιώτης Καρατζάς ο οποίος είχε αποκτήσει φήμη λόγω της ανδρείας και του πατριωτισμού του. Αυτός, θέλοντας να δώσει χρόνο στους Πατρινούς να απομακρύνουν τις οικογένειες και τα πράγματά τους, συνεννοήθηκε με τους Επτανήσιους Βαγγέλη Λιβαδά, (έμπορο), Νικόλαο Γερακάρη (φαρμακοποιό) και άλλους, και το βράδυ βγήκαν στους δρόμους φωνάζοντας “γρηγορείτε”, ώστε οι Τούρκοι να νομίσουν ότι οι Έλληνες είναι πολλοί και σε επαγρύπνηση και να μήν τολμήσουν νυχτερινή έφοδο. Ο άμαχος πληθυσμός κυρίως γυναικόπαιδα, έτρεχε στη “Ντογάνα” (=Τελωνείο) μπαίνοντας στη θάλασσα μέχρι το λαιμό ζητώντας να σωθεί από τα ελλιμενισμένα εκεί πλοία. Την επομένη (22 Μαρτίου) οι Τούρκοι βρέθηκαν όλοι συγκεντρωμένοι στο κάστρο της Πάτρας απ’ όπου κανονιοβολούσαν την πόλη. Σύντομα, οι σημαντικοί Αχαιοί της γύρω περιοχής άρχισαν να εισέρχονται στην πόλη με όσους οπλοφόρους μπόρεσε να συγκεντρώσει ο καθένας. Πρώτος εισήλθε περί το μεσημέρι ο Παπαδιαμαντόπουλος και μετά από αυτόν ο Λόντος με κόκκινη σημαία με μαύρο σταυρό. Κατά τον Τρικούπη την ίδια ημέρα εισήλθαν στην Πάτρα και ο Π. Πατρών Γερμανός, ο επίσκοπος Κερνίτσης, ο Ζαΐμης και ο Ρούφος, ακολουθούμενοι από πλήθος οπλοφόρων και ροπαλοφόρων. Με την είσοδό τους οι Πατρινοί και άλλοι Έλληνες ζητωκραύγαζαν με ενθουσιασμό “Ζήτω η ελευθερία, ζήτωσαν οι αρχηγοί, και εις την Πόλιν να δώση ο Θεός”.

Με ιδιαίτερη ζωντάνια και υποβλητικότητα των δραματικών εκείνων εξελίξεων που συνέβαιναν στην Πάτρα περιγράφει στο ημερολόγιό του ο εκεί τότε πρόξενος της Γαλλίας Ούγος Πουκεβίλ (αδελφός του Φρανσουά Πουκεβίλ). Μόνο ως προς την ημερομηνία έναρξης των γεγονότων έχει υπάρξει διαφωνία με τους ιστορικούς. Γράφει λοιπόν ο Πουκεβίλ:

«Πάτρα 4 Απριλίου, (δηλαδή 23 Μαρτίου 1821), το βράδυ στις 6. Η φωνή της ελευθερίας ακούεται, φωτιά έχει αρχίσει μέσα στην πόλη… Ο αέρας που σπρώχνει τις φλόγες, μας απειλεί με γενική πυρκαϊά! Ο ήλιος έχει δύσει μέσα από ένα πέπλο κοκκινωπών καπνών… Ο πάταγος των σπιτιών, που γκρεμίζονται, οι αλλεπάλληλες κανονιές από το κάστρο, το σφύριγμα και η έκρηξη μερικών βομβών, οι φωνές των γυναικών και παιδιών, πάνω από 500, που έχουν προσφύγει στο γαλλικό προξενείο, σκορπίζουν παντού την σύγχυση και τον τρόμο. Ο ουρανός, σαν πύρινος θόλος μας φωτίζει με ένα φως μαυροκίτρινο. Η ταραγμένη θάλασσα μοιάζει να κυλά κύματα από αίμα, και το μεγαλύτερο μέρος από τα πλούτη της Πάτρας συσσωρεύονται στα δωμάτιά μου».

Στο μεταξύ ο Νικόλαος Λόντος κάλεσε τον Παλαιών Πατρών Γερμανό που ήταν στα Καλάβρυτα, καθώς και όλους τους οπλαρχηγούς της περιοχής, να σπεύσουν με τις ομάδες τους προς βοήθεια των Πατρινών. Έτσι τις ημέρες που ακολούθησαν άρχισαν να συρρέουν στην Πάτρα οπλισμένοι χωρικοί με τους αρχηγούς τους και να παίρνουν μέρος στον Αγώνα της πολιορκίας του Κάστρου.

Ο ρόλος των Άγγλων

Η Αγγλική κυβέρνηση από την αρχή της Επανάστασης τήρησε εχθρική στάση κατά των Ελλήνων. Μερικοί από τους λόγους ήταν ότι η Επανάσταση απειλούσε τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο και την εμπορική επικοινωνία με τις κτήσεις της Αγγλίας στην Ινδία, επίσης απειλείτο η ισορροπία δυνάμεων στην Ευρώπη, ενώ η αγγλική εμπορική ναυτιλία δεχόταν ισχυρό ανταγωνισμό από την ελληνική που κυριαρχούσε στη Μεσόγειο.
Η φιλοτουρκική δράση του προξένου της Αγγλίας στην Πάτρα, του Philip James Green, σε συνδυασμό με άλλα γεγονότα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέγερση και ίσως στη μετέπειτα πορεία της Επανάστασης. Οι Τούρκοι προειδοποιήθηκαν έγκαιρα για την εξέγερση και βοηθήθηκαν να αμυνθούν τις πρώτες ημέρες, έτσι ώστε κατάφεραν να κρατήσουν το κάστρο της Πάτρας έως το τέλος της Επανάστασης. Εκτιμάται ότι αν το κάστρο είχε πέσει στα χέρια των επαναστατών θα ήταν διαφορετική η τύχη του Μεσολογγίου και της Ρούμελης. Ο Γκρην υπήρξε φιλότουρκος και κατάσκοπος των Οθωμανών. Αντίθετα ο Γάλλος πρόξενος Υγκ Πουκεβίλ κράτησε ουδετερότητα αλλά πρόσφερε ανθρωπιστική βοήθεια στον ελληνικό πληθυσμό.

Οι Άγγλοι είχαν υιοθετήσει εχθρική στάση προς την Επανάσταση από την αρχή της. Επισήμως δήλωναν ότι τηρούσαν ουδετερότητα, αλλά στην πράξη συνεργάζονταν με τους Τούρκους και προκάλεσαν πολλά δεινά στους Έλληνες. Στη δράση αυτή συνέβαλε και ο Thomas Maitland, Ύπατος Αρμοστής της Βρετανίας στα Επτάνησα. Ο Γκρην με τον αδελφό του είχαν οργανώσει δίκτυο πρακτόρων και επικοινωνούσαν με του Χουρσίτ (που βρισκόταν στα Ιωάννινά) και με τους έγκλειστους στο κάστρο της Πάτρας Τούρκους, δίνοντάς τους πληροφορίες για τις κινήσεις των Ελλήνων. Ταυτόχρονα ο Γκρην ενημέρωνε τους προϊσταμένους του. Τις αναφορές του αυτές και άλλα σχετικά με την Επανάσταση εξέδωσε σε βιβλίο το 1827.
Ο Γκρην είχε ενημερωθεί για την επικείμενη επανάσταση μήνες πριν, από τον πρόξενο της Αγγλίας στην Αρκαδιά (Κυπαρισσία) Αναστάσιο Πασχαλίγκο. Στα χέρια του βοεβόδα της Κυπαρισσίας είχε πέσει γράμμα του Κολοκοτρώνη από τη Ζάκυνθο που επικοινωνούσε με Πελοποννήσιους και τους ανέφερε ότι ετοιμάζεται να διεκπεραιωθεί στο Μωριά με Επτανήσιους ενόπλους. Ο βοεβόδας ενημέρωσε τον αντικαταστάτη του Χουρσίτ στην Τριπολιτσά. Στις 17 Μαρτίου ο Γκρην πληροφορεί τους Τούρκους ότι κυκλοφορούν φήμες για επανάσταση. Οι Τούρκοι ανάγκασαν τους Έλληνες να σύρουν ως το κάστρο μερικά βαριά κανόνια που βρίσκονταν στην παραλία, και έκαναν επίταξη των φούρνων για να παράγουν παξιμάδι. Στις 21 Μαρτίου οι Τούρκοι έλαβαν μικρές ενισχύσεις από τον Έπαχτο και τα Καλάβρυτα. Γύρω στις 23 Μαρτίου οι Άγγλοι υπήκοοι που βρίσκονταν στην Πάτρα επιβιβάστηκαν σε πλοία και κατέφυγαν στα Επτάνησα. Στο μεταξύ ο Maitland απαγόρευσε σε υπήκοους των Επτανήσων να πολεμούν στο πλευρό των επαναστατών. Στις 3 Απριλίου διεκπεραιώθηκε από τη Στερεά στο Ρίο ο Γιουσούφ πασάς με 600 ενόπλους, με στόχο να λύσει την πολιορκία του κάστρου της Πάτρας. Η επιχείρισή του πέτυχε χάρι στην κατασκοπευτική δραστηριότητα του Γκρην και στην έλλειψη ηγεσίας στο ελληνικό στρατόπεδο. Ο Άγγλος πρόξενος είχε πληροφορηθεί ότι οι Έλληνες σκάβουν λαγούμι κάτω από τα τείχη του κάστρου για να το ανατινάξουν. Ενώ αυτό το λαγούμι ήταν στα τελειώματά του, ο Γκρην έστειλε τον αδελφό του στο Ρίο και ειδοποίησε τον Γιουσούφ. Η έλευσή του στην Πάτρα φόβισε τους πολιορκητές οι οποίοι διασκορπίστηκαν. Ο Γκρην γράφει ότι διέσωσε στο προξενείο του αρκετούς Έλληνες. Αντίθετα ο Φιλήμων γράφει ότι οι πρόξενοι της Αγγλίας και της Ισπανίας δεν δέχτηκαν τα γυναικόπαιδα που ζήτησαν άσυλο. Ο ίδιος αναφέρει ότι ο Γκρην ζητούσε από τον Γιουσούφ πασά την εξόντωση των Ελλήνων. Γι’ αυτό κάποια μέρα αποκεφαλίστηκαν έξη Έλληνες μπροστά στην πόρτα του Γκρην την ώρα που ο τελευταίος έβγαινε από το σπίτι του. Στις 21 Μαΐου ο Γκρην φεύγει για τα Επτάνησα, αφού ο Γιουσούφ τον ειδοποίησε ότι σκοπεύει να ισοπεδώσει την Πάτρα.
Στην αφήγησή του για την Επανάσταση, ο Γκρην για να μειώσει τη σημασία των επιτυχιών των Ελλήνων στον θαλάσσιο πόλεμο, αναφέρει την άθλια κατάσταση του τουρκικού ναυτικού. Κατά τον ίδιο, το πρώτο τουρκικό κάστρο που κατέλαβαν οι επαναστάτες ήταν αυτό της Αρκαδιάς. Με τη μεσολάβηση του εκεί Άγγλου πρόξενου οι Τούρκοι έφυγαν σώοι με ελληνική συνοδεία, άλλοι προς το Ναυαρίνο και άλλοι προς την Τριπολιτσά.
Οι πρόκριτοι της Πάτρας απέστειλαν στον Γκρην επιστολή διαμαρτυρίας στην οποία τον κατηγορούν ότι έγινε αίτιος να σκοτωθούν πολλοί Έλληνες και τον καλούν “να δώκη λόγον εν καιρώ περί απάντων των ανωτέρω συμβεβηκότων και περί των ζημιών οπού παρανόμως έγινε αίτιος”. Τον χειμώνα του 1821 ο Γκρην βρέθηκε από Επτανήσιους επαναστάτες πάνω σε μια αγγλική γολέτα που αιχμαλωτίστηκε. Για εκδίκηση ο Γκρην υπέστη γενναίο ξυλοδαρμό.

Ορκωμοσία αγωνιστών

Την επομένη των παραπάνω γεγονότων (στις 23 Μαρτίου, κατ΄ άλλους στις 24 Μαρτίου) κατέφθασαν στην Πάτρα οι πρόκριτοι με τις ομάδες τους Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος, ο Ανδρέας Λόντος, ο Μπενιζέλος Ρούφος, ο Ανδρέας Ζαΐμης, ο Σωτήριος Θεοχαρόπουλος, ο Επίσκοπος Κερνίτσης και Καλαβρύτων Προκόπιος και ο μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός Γ΄ επικεφαλής πολυάριθμων επαναστατών, περίπου 1000, όπου και ο τελευταίος, στήνοντας έναν σταυρό στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου, όρκισε τους παραπάνω αγωνιστές. Στο τέλος της τελετής εκείνης ακούσθηκαν οι ζητωκραυγές “Ελευθερία ή Θάνατος” καθώς “Και στην Πόλη να δώσει ο Θεός”.
Την είσοδο του Γερμανού στην Πάτρα την 25 Μαρτίου επικεφαλής χιλιάδων ενόπλων αναφέρουν προς τους προϊσταμένους τους και οι πρόξενοι της Σουηδίας-Νορβηγίας και της Ολλανδίας στην Πάτρα. Ο πρώτος αναφέρει ότι ο Γερμανός και άλλοι προύχοντες “ενεφανίσθησαν και πάλιν” (την 25/3) χωρίς να εξηγείται εκεί τί εννοεί. Ο πρόξενος της Ολλανδίας αναφέρει ότι την ίδια μέρα οι επαναστάτες εχάραξαν σταυρό στην πλατεία του Αγ. Γεωργίου με τις λέξεις “Νίκη ή θάνατος”.

Κατ’ άλλες πηγές της εποχής η εν λόγω ορκωμοσία έγινε την 25η Μαρτίου του 1821 (όπως είχε οριστεί από την Φιλική Εταιρεία) στην Μονή της Αγίας Λαύρας. Ιστορικοί του 20ου αιώνα αμφισβητούν αυτό το γεγονός (βλέπε λεπτομέρειες στο άρθροΔοξολογία στην Αγία Λαύρα). Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι η ορκωμοσία στην Αγία Λαύρα ναι μεν είναι πραγματικό γεγονός, αλλά πραγματοποιήθηκε όχι την 25 Μαρτίου αλλά την 17 Μαρτίου 1821, και ασφαλώς είναι το γεγονός που ενέπνευσε το 1851 τον εθνικό ζωγράφο Θ. Βρυζάκη να φιλοτεχνήσει τον περίφημο πίνακά του με θέμα την ορκωμοσία των αγωνιστών. Άλλωστε στον πίνακα αυτό ο Π. Πατρών Γερμανός ευλογεί τη σημαία της Επανάστασης μπροστά στην Ωραία Πύλη μικρού ναού, και όχι στην ύπαιθρο όπως έγινε στην περίπτωση της Πάτρας. Όσοι απορρίπτουν την άποψη αυτή τείνουν να ταυτίζουν ακόμα και τα πρόσωπα που απεικονίζονται στο συγκεκριμένο πίνακα με κάποιους από τους πρωταγωνιστές του ξεσηκωμού της Πάτρας. Έτσι λοιπόν σύμφωνα με ανώνυμο παρατηρητή στον πίνακα διακρίνονται από αριστερά προς τα δεξιά, πρώτος ο Μπ. Ρούφος να ορκίζεται υψώνοντας το χέρι, δίπλα του ο Λόντος φέροντας τη σημαία, (που είχε υψώσει στο Αίγιο), πίσω τους διάφοροι άλλοι Πατρινοί αγωνιστές, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός Γ΄ ευλογώντας τη σημαία, δεξιότερα ο τότε διάκος και μετέπειτα επίσκοπος Πατρών Θεόφιλος, ο επίσκοπος Κερνίτσης και Καλαβρύτων Προκόπιος (μη συλλειτουργών), προ αυτών πιθανώς οι αδελφοί Καλαμογδάρτες και δεξιότερα όλων ο Ανδρέας Ζαΐμης.

Αχαϊκόν Διευθυντήριον – Διακήρυξη

Αμέσως μετά συγκροτήθηκε η πρώτη επαναστατική Αρχή της Αχαΐας, το λεγόμενο “Αχαϊκόν Διευθυντήριον”, με σκοπό την φροντίδα του επαναστατικού αγώνα στη ΒΔ. Πελοπόννησο, η οποία και επέδωσε “Προς τους εν Πάτραις προξένους των ξένων επικρατειών” προκήρυξη (μανιφέστο) με ημερομηνία 26 Μαρτίου δια της οποίας τονίζονταν η απόφαση των Ελλήνων “ν΄ απελευθερωθούν ή ν΄ αποθάνουν” και στη συνέχεια ακολουθούσε διεθνής έκκληση για συνδρομή στον ελληνικό Αγώνα. Την διακήρυξη υπογράφουν κατά σειρά οι: Αρχιεπίσκοπος Πατρών Γερμανός, Επίσκοπος Καλαβρύτων Προκόπιος, Ανδρέας Ζαΐμης, Ανδρέας Λόντος, Μπενεζέλος Ρούφος, Παπαδιαμαντόπουλος και Σωτηράκης (Σωτήριος Θεοχαρόπουλος).
Μετά άρχισε η στενή πολιορκία του κάστρου της Πάτρας στην οποία και διακρίθηκαν εκτός των παραπάνω αγωνιστών οι Πατρινοί Π. Καρατζάς, οι αδελφοί Κουμανιώτες, ο Ν. Λόντος, οι Καλαμογδάρτες κ.ά.
Την διακήρυξη αυτή αναφέρει στους ανωτέρους του και ο Άγγλος πρόξενος Φ. Γκρην και μεταγράφει στο ιστορικό δοκίμιο που έγραψε επί των γεγονότων αυτών. Σημειώνεται ότι και οι Τούρκοι ζήτησαν από τους προξένους της Πάτρας την επέμβασή τους προκειμένου να συνετίσουν τους Έλληνες και να παραδώσουν τα όπλα, μάταια όμως, εκτός του Άγγλου προξένου Φίλιπ Γκρήν, που διευκόλυνε τα μέγιστα στην έλευση τουρκικών δυνάμεων για την αποκατάσταση της τάξης.

Καταστολή της εξέγερσης

Λίγες μέρες αργότερα στις 3 Απριλίου (Κυριακή των Βαΐων) και με υπόδειξη του Άγγλου προξένου, κατέφθασε στην Πάτρα ο Τούρκος στρατηγός Γιουσούφ Σέρεζληςο οποίος και έλυσε την πολιορκία που επιχειρούσαν οι Έλληνες στο κάστρο ενώ ακολούθησε αυτόν στη συνέχεια ο Μουσταφά μπέης που κατευθύνθηκε προς το Αίγιο και την Τριπολιτσά. Ο Γιουσούφ κατέστρεψε και λεηλάτησε την Πάτρα.

Μετά την καταστολή της εξέγερσης δεν ακολούθησε καμία άλλη τοπική δραστηριότητα ή οργάνωση του Αγώνα στην περιοχή τόσο της πόλης όσο και ευρύτερα, στην Αιγιαλεία και τα Καλάβρυτα (περιοχές που ήταν ήδη ελεύθερες). Το δε Αχαϊκόν Διευθυντήριον, ειδικά μετά τη μάχη του Λάλα επισκιάσθηκε από την Πελοποννησιακή Γερουσία. Εικάζεται ότι αμέσως μετά τα παραπάνω συμβάντα θα έφθασε στο Ρωσικό Προξενείο της Πάτρας είδηση περί της αποκήρυξης του Α.Υψηλάντη από τον Τσάρο καθώς και ο αφορισμός του από τον Πατριάρχη, από την οποία να προκλήθηκε απογοήτευση και ανησυχία, που όμως, όπως αποδείχθηκε, γρήγορα ξεπεράστηκαν από την ορμή που είχαν πάρει ήδη οι επαναστατικές κινητοποιήσεις.

Επαναλήφθηκαν κάποιες περιορισμένες χρονικά πολιορκίες του κάστρου μέχρι τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Στη συνέχεια ακολούθησαν τον επόμενο χρόνο εντονότερα γεγονότα από τον Θ. Κολοκοτρώνη που αφορούσαν ευρύτερη περιοχή και όχι το κάστρο.

Μνημείο για την Ελληνική Επανάστασηστην πλατεία Αγίου Γεωργίου.

Γεγονός είναι ότι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης επιθυμούσε μετά την απελευθέρωση της Τριπολιτσάς την απελευθέρωση ολόκληρης της Πελοποννήσου και βέβαια της Πάτρας. Η κυβέρνηση ήθελε να τον ορίσει αρχηγό της πολιορκίας, αλλά οι τοπικοί άρχοντες δεν το δέχονταν. Όμως, τον χρειάστηκαν τον Φεβρουάριο του 1822, όταν ο τουρκικός στόλος αποβίβασε χιλιάδες στρατό στην πόλη της Πάτρας. Γρήγορα, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης συγκέντρωσε 6.000 στρατό και κατάφερε να περιορίσει όλους τους Τούρκους στο κάστρο, στην περίφημη μάχη του Γηροκομείου.

Το οριστικό τέλος της πολιορκίας έφερε η ήττα του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου στο Πέτα και η εκστρατεία τουΔράμαλη στην Πελοπόννησο.

Κατόπιν αυτών η Πάτρα, αν και επαναστάτησε σχεδόν πρώτη, παρέμεινε υπό την κυριαρχία των Οθωμανών σε όλη τη διάρκεια της Επανάστασης, μέχρι τις 7 Οκτωβρίου 1828 που παραδόθηκε από τους Τούρκους τελευταία, στο γαλλικό στράτευμα του Ν.Μαιζών.

Προς τιμή του Παλαιών Πατρών Γερμανού Γ΄ έχει ανεγερθεί σπουδαίος ανδριάντας του επί μαρμάρινου βάθρου στην πλατεία Ψηλά Αλώνια της Πάτρας.

Πηγές

• “Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου” τομ.15ος, σελ.612
• “Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica” τομ.48ος, σελ.252
• Απ. Βακαλόπουλος “Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821” Αθήναι 1971, σελ.63-65.
• Γεώργιος Ζώρας, Αι κατά πληροφορίας του Ολλανδικού Προξενείου πρώται επαναστατικαί εκδηλώσεις εν Πάτραις το 1821. Πρακτικά του Α’ εν Πάτραις Τοπικού Συνεδρίου Αχαϊκών Σπουδών, περιοδικό “Πελοποννησιακά”, Παράρτημα 1, 1974 σελ. 194- 215
• Κυριάκος Σιμόπουλος,Πως είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του 21,1ος τόμος 1821-1822, εκδ,Στάχυ, Αθήνα, 1999,σελ.183-220
• https://el.wikipedia.org
• npress.gr